Wat hebben Syrische vluchtelingen, Surinaamse kinderen en kwaadwillende robots met elkaar gemeen? Ze ‘leven’ allemaal in de netwerksamenleving. En ze komen voorbij op de lustrumconferentie Guide to the network society van afgelopen vrijdag.
De Syrische vluchtelingen en Surinaamse kinderen figureren in de antropologensessie. Eigenlijk zou die gaan over ‘digitalisering en het heersende verhaal’. Maar Maurice Crul, hoogleraar diversiteit en onderwijs, heeft het alleen over het laatste. Hij vertelt over hoe hij Syrische vluchtelingen verwelkomt op het centraal station met dekens en thee. Niks digitaals, gewoon de handen uit de mouwen. Zijn vooroordeel (‘heersende verhaal’) is dat het verlenen van hulp de ander berooft van z’n waardigheid, maar door die hulp zelf te bieden, ontdekt hij dat dat helemaal niet klopt.
Een leven van verzet
Genderhoogleraar Gloria Wekker doet uit de doeken hoe ze als klein meisje aanliep tegen de stigma’s in Nederland. Surinaamse kinderen kunnen vast niet zo goed leren als Nederlandse kinderen, dacht men. Dus kregen zij en haar broers en zussen een te laag schooladvies. Wekkers boodschap: het witte verhaal is dominant in de wereld. Daar verzet ze zich al haar hele leven tegen. Maar ook in haar verhaal geen digitalisering. Net als Crul benadrukt ze het belang van persoonlijke ervaring om door vooroordelen heen te prikken.
Goedemiddag generatiekloof
Het publiek doet hard z’n best om de workshop een digitaal tintje te geven. “Toen we het internet begonnen, dachten we dat het iedereen zou verbinden met elkaar. Nu we twintig jaar verder zijn, is iedereen online te vinden, maar alsnog in z’n eigen bubbel. Hoe doorbreken we dat?” Het hooglerarenpanel vraagt zich alleen maar af of dat wel nodig is.
“Hoe digitaal zijn jullie zelf?” vraagt een ander. Wekker lijkt bijna trots dat ze niet op de sociale media te vinden is. Ook als wordt opgemerkt dat dat toch wel moet om het dominante verhaal te onderzoeken. “Ik weet wel wat het heersende verhaal is”, antwoordt ze. “Dat hoef ik niet te horen. Ik wil dat mensen míjn verhaal horen.” Waarop fijntjes wordt opgemerkt dat ze dan toch juist de sociale media op moet, om zich niet te isoleren. Maar geïsoleerd voelt de inmiddels gepensioneerde hoogleraar zich totaal niet. Goedemiddag generatiekloof.
Waar zijn de vrouwen?
Botsende generaties zijn er niet op de sessie over kunstmatige intelligentie, maar wel een genderkwestie. Er zitten geen vrouwen in het panel. De gespreksleider verontschuldigt zich op voorhand, en panellid en Schotse hoogleraar Noel Sharkey geeft toe dat hij heeft zitten slapen, want hij heeft ervoor getekend dat hij nooit meer in een panel zou zitten met alleen maar mannen.
Maar Sharkey zit er toch. En hij trekt van leer tegen onethisch gebruik van robots. “Het argument voor killer robots is dat het tempo van oorlogvoeren tegenwoordig zo hoog ligt dat geen mens nog snel genoeg beslissingen kan nemen. Daarom hebben we machines nodig. Dan zeg ik: ‘Waarom heb je zo’n haast om mensen te vermoorden? Slow down!’” Hij maant het publiek om tegen intelligente wapens in het verweer te komen.
Robots die evolueren
Panelcollega Guszti Eiben, hoogleraar computerintelligentie, maakt misschien geen wapenrobots, maar wel intelligente robots die zelf weer intelligente robots voor ons ontwerpen. ‘Kunstmatige evolutie’ noemt hij het. Hij geeft wel toe dat een robotevolutie zich kan ontwikkelen tot robo hazard voor de hele mensheid. “Daarom moet er een centrale plek zijn waar de robots zich vermenigvuldigen. Zodat een mens altijd nog de stekker eruit kan trekken.” Maar ondertussen zegt hij tegen studenten die robots ongecontroleerd hun gang willen laten gaan: “Niet in mijn groep.” Blijkbaar mag het wel ergens anders.
De stap van de antropologen en hun vooroordelen naar de computerwetenschappers met hun intelligente machines is groot. De lustrumconferentie leert dat het profileringsthema ‘Connected World’ soms wel erg geforceerd een deel van het onderzoek op de VU bundelt. Maar ach, het levert wel een leuke middag op.
De volgende lustrumconferentie is op zaterdag 16 april en gaat over bewegen.