Iemand waarschuwde dat de VU moet oppassen dat ze niet bekend komt te staan als de “Shell University”. Dat bleek ietwat overdreven te zijn toen iemand anders vroeg hoe intensief de samenwerking van de VU met bedrijven uit de fossiele brandstoffenindustrie nou eigenlijk is. Chief Impact Officer Davide Iannuzzi had de cijfers: twee onderzoeksprojecten hebben banden met de fossiele brandstoffenindustrie. Een overzicht van de afgelopen tien jaar levert minder dan anderhalve fossielebrandstoffenpaper per jaar op.
Mocht de VU beslissen om de banden met Shell en soortgelijke bedrijven helemaal te verbreken, dan zullen de gevolgen voor de organisatie dus niet heel ingrijpend zijn. “Maar”, zei een student tijdens een grote bijeenkomst op donderdag 23 februari in het NU-gebouw, “het gaat niet om wat het verbreken van de banden met Shell betekent voor de VU, maar wat dat betekent voor de samenleving in haar geheel. Het zou een belangrijk signaal zijn.”
Aan de VU is, net als aan andere universiteiten, felle tegenstand tegen samenwerking met de fossielebrandstoffenindustrie. Medewerkers en studenten dienden in januari een petitie in die 600 keer was ondertekend en toen Iannuzzi het Shell-project Energy Transition Campus uitnodigde voor een bezoek aan de VU was daar ook fel verzet tegen. Daarom legt het college van bestuur zijn oor te luisteren bij de campus, om een overwogen besluit te kunnen nemen.
Oliebedrijven verspreiden misinformatie
Dat Shell en dergelijke bedrijven een gevaar voor de wereld vormen en bovendien onbetrouwbare, zelfs kwaadaardige partners zijn, daarover leek iedereen het wel eens. Oliebedrijven weten al sinds de jaren ’70 wat de gevolgen zijn van de uitstoot, hebben zelfs betere data dan de onafhankelijke wetenschap en blijven desondanks op de oude manier doorgaan, zei hoogleraar transnationaal milieubeheer en -beleid Phillipp Pattberg, tevens directeur van het Instituut voor Milieuvraagstukken. En niet alleen maken deze bedrijven de aarde kapot, ze schenden ook mensenrechten. Ze downplayen de schadelijke effecten van de olie-industrie, ondergraven de wetenschap en verspreiden desinformatie om maatregelen te vertragen. Ze overdrijven hun inspanningen op het gebied van duurzame energie en gebruiken de samenwerking met wetenschappelijke instituten voor het ‘greenwashen’ van hun imago.
“Dit is niet mijn mening, het zijn feiten”, aldus Pattberg. “Daar bestaan boekenplanken vol bewijs voor.”
‘Veel studenten willen gewoon een goede baan, onder andere bij Shell’
Maar moeten universiteiten nu in een keer alle banden verbreken, moet dat geleidelijk gaan of is het verstandiger om toch te blijven samenwerken? Daarover zijn ongeveer evenveel verschillende meningen als er medewerkers en studenten zijn. Stoppen met de samenwerking betekent ook dat we geen toegang meer hebben tot de waardevolle data van oliebedrijven, zei fysisch geograaf Guido van der Werf. Bovendien is het realistisch om ervan uit te gaan dat de wereld nog zeker drie decennia afhankelijk zal blijven van fossiele brandstoffen. “We moeten goed nadenken over het verbreken van de banden met bedrijven als Shell.”
Iemand riep op om meer vertrouwen te hebben in Shell. “Ik weet zeker dat ook Shell graag een oplossing wil, laten we het de kans geven”, zei hij. Een student vond het absurd dat er nog werd gediscussieerd over samenwerking met Shell. “Onze enige optie is het verbreken van de banden. Als er niet naar ons wordt geluisterd, zal het nodig zijn om meer actie te voeren.”
Van binnenuit veranderen
Pattberg had zelf nog een aantal overwegingen voor het in stand houden van samenwerking, toen de aanwezigen werden opgesplitst in groepjes om apart verder te praten over de voordelen van het verbreken van de banden en van het in stand houden ervan. “Studenten die je opleidt voor een baan bij Shell, kunnen daar van binnenuit zorgen voor verandering”, zei hij. “Je zou interessante kansen kunnen mislopen zonder samenwerking.”
Daar werd dan weer tegenin gebracht dat studenten afzagen van een studie bij de VU vanwege de samenwerking met Shell. Iemand zei dat tegenstanders van samenwerking volgens hem een luidruchtige minderheid vormden. “Veel studenten willen gewoon een goede baan, onder andere bij Shell”, zei iemand. Er ontstond een discussie tussen iemand die vond dat de banden met Shell resoluut moesten worden verbroken en iemand anders die de voordelen van samenwerking zag. Die laatste wees erop dat als je bij Shell begint, je eigenlijk consequent moet zijn en heel wat bedrijven en takken van industrie moet uitsluiten, want er wordt wat uitgevreten in het bedrijfsleven.
Waakhond instellen
Terug in de zaal werden de conclusies van de verschillende groepen bij elkaar gelegd. Het leverde interessante visies op. Er werd voor voortzetting van de samenwerking gepleit maar onder toezicht van een waakhond die let op behoud van de ethische en wetenschappelijke integriteit. Er was een voorstel voor een deadline: op een bepaalde datum moet de olie-industrie bepaalde doelen hebben bereikt en anders worden alsnog de banden verbroken. “Als je doorgaat met bedrijven als Shell, gooi dan ook dat Art of Engagement er maar uit”, werd er geroepen. “De VU is meer dan haar slogans, ze moet praktiseren wat ze preekt.”
Het college van bestuur, dat aan het eind van de bijeenkomst even reflecteerde op alles wat er was gezegd, zal dit voorjaar besluiten hoe de VU verder moet met Shell.