Bezuinigen is nooit leuk, maar de VU stond er de afgelopen jaren financieel zo goed voor dat het geen groot drama hoeft te worden, denkt bestuursvoorzitter Mirjam van Praag. Toch zal het hier en daar pijn gaan doen.
In februari maakte de VU bekend dat er volgend jaar 18,8 miljoen moest worden bezuinigd. Daarna presenteerde het ministerie van Onderwijs haar referentieraming, het aantal verwachte studenten waarop overheidsfinanciering onder andere wordt gebaseerd, en steeg het bezuinigingsbedrag naar 25 miljoen.
“Maar we willen niet gaan stoppen met innoveren en nieuwe dingen doen”, zegt VU-voorzitter Mirjam van Praag. “Stoppen met oude dingen die niet goed gingen, dat hebben we afgelopen jaren niet genoeg gedaan omdat er geen financiële noodzaak voor was.” En dat gaat volgens haar de komende tijd veranderen. “Zo kijken we naar voorbeelden zoals School of Governance, Studium Generale en UniLife-app en laten ons leiden door de huidige strategie en houden daarbij het principe nieuw-voor-oud aan.”
Met die boodschap is de VU langs de faculteiten en diensten gegaan: waarop denken zij te kunnen bezuinigen? Het bestuur snijdt daarnaast diep in eigen vlees: het eigen budget – waarmee het sinds een aantal jaren flexibeler op verandering kan inspelen en waaruit bijvoorbeeld het verandertraject VUture is betaald – wordt verkleind met 5 miljoen euro.
“Dat geeft al best wel een verlichting”, zegt Van Praag. “En vergeleken met andere universiteiten heeft de VU ook nog niet alle mogelijkheden benut om meer geld van buiten naar binnen te halen.”
De tweede en derde geldstroom dus. Bovendien gaat de VU onderzoeken wat ze kan verbeteren aan het studierendement van studenten, het promotierendement, “en hoe ziet de portfolio van het onderwijs er eigenlijk uit, kunnen we daar nog wat op stroomlijnen?” aldus Van Praag.
Werkdruk verlagen
Maar hoe zit dat dan met de werkdruk die aan alle universiteiten zou worden verlaagd? Kan dat nog wel als er meer geld moet worden binnengehaald en de rendementen nog hoger moeten? Jazeker, zegt Van Praag, “want het klinkt misschien een beetje vreemd omdat we nu focussen op de bijsturing, maar aan de andere kant hebben de universiteiten extra geld gekregen – zoals de sectorgelden en de starters- en stimuleringsbeurzen – om de werkdruk te verlichten. Dat is specifiek geoormerkt geld waar we van afblijven bij deze bezuinigingen.”
Ook komt er geen “automatisch kruis” door de ambitieuze onderwijsagenda van de VU, die voorziet in plannen voor vernieuwend onderwijs, legt Van Praag uit. We zullen wel kijken wat er efficiënter kan en veel innovaties betekenen van zichzelf dat zaken efficiënter worden. Dankzij de zogeheten “studievoorschotmiddelen”, ook overheidsgeld, blijft de studentenondersteuning, met onder andere studentenpsychologen en vertrouwenspersonen, ongemoeid. “Er zullen weinig maatregelen genomen worden waar studenten heel veel van zullen merken”, verwacht Van Praag.
De VU denkt ook aan het vacaturebeleid, waarbij faculteiten en diensten kritisch nadenken of het echt nodig is om een openstaande vacature te vullen of die anders ingericht kan worden, en zal er minder extern personeel worden ingehuurd. “Dan denk je misschien toch dat de werkdruk omhoog gaat”, zegt Van Praag, “maar het gaat om het maken van keuzes om dingen niet meer te doen, zodat die werkdruk niet omhoog gaat.”
Het zijn allemaal maatregelen die de faculteiten en diensten zelf voorstellen. Daar zitten ook ideeën bij als het stoppen met de livestream van VU-brede evenementen of het opzeggen van kleine licenties. De definitieve keuzes moeten nog worden gemaakt. “Al die kleine dingen samen maken een groot verschil”, aldus Van Praag.
Realistisch bezuinigen
Ze denkt dat het zal meevallen met de bezuinigingspijn omdat de VU de afgelopen jaren weinig financiële zorgen had, waardoor “nog niet alles wat mogelijk is, is opgepakt”, aldus Van Praag. “Daardoor kunnen we dit verstandig doen en is er geen reden voor paniekvoetbal.” Volgens haar komen veel bezuinigingsvoorstellen voort uit realisme bij de faculteiten en diensten. “Vanwege de krappe arbeidsmarkt kunnen sommige plannen niet worden uitgevoerd, waardoor je geld overhoudt, dat je dan net zo goed in de begroting kunt stoppen.
Maar ze wil ook weer niet te rooskleurige verwachtingen wekken. “Er zullen heus maatregelen bij zitten die wel pijn zullen doen. Als je besluit een vacature niet in te vullen of geen externen in te huren, kan dat gevolgen hebben binnen een afdeling.”