“Op een gegeven moment ben je wel klaar met jezelf, ik ben nieuwsgieriger naar de ander”, zei Vrije Schrijver Arnon Grunberg gistermiddag na zijn openingslezing voor een volle zaal eerstejaars aan de faculteit Geesteswetenschappen.
De titel van zijn lezing ‘De heilige, erotische drie-eenheid’ verwijst naar seks, geweld en dood. En die behandelt hij aan de hand van het werk van auteur Andrea Dworkin (1946-2005), een Amerikaanse radicale feministe, vooral bekend door haar analyses van pornografie en heteroseksuele geslachtsgemeenschap. In de jaren tachtig kreeg ze in de Verenigde Staten nationale bekendheid als een van de gezichten van de feministische beweging tegen pornografie. Haar voornaamste werken zijn Pornography (1981) en Intercourse (1987). Zij ziet overeenkomsten tussen pornografie en de Holocaust. Bij pornografie leidt de mannelijke overmacht tot onderdrukking van vrouwen, het geweld tegen vrouwen valt te vergelijken met het geweld tegen de Joden. “Waar seks is, is een concentratiekamp nooit ver weg. Met de vrouw neuken is de vrouw doden”, citeert Grunberg.
‘Seks is ook vernietiging’
Dworkins strijd tegen porno kenmerkt zich door heel expliciet taalgebruik. Zo heeft zij het bij de afschaffing van de fallische identiteit over erecties opgeven en kreupele penissen. Grunberg kent geen enkele schrijver waar het woord fuck zo vaak valt. Dat wat wij aanzien voor liefde is vernietiging, stelt Dworkin.
En natuurlijk biedt seks ook de mogelijkheid tot menselijkheid, door seks kunnen we bij de essentie komen van wie we zijn. “Maar seks is geen yoga, seks kan dus ook vernietiging betekenen”, concludeert Grunberg.
Kleinzielige levens overstijgen
Na Grunbergs pittige uiteenzetting over literatuur en seksualiteit interviewt Jacqueline Bel, universitair hoofddocent moderne Nederlandse letterkunde, hem. Wanneer zij het heeft over de biografische dimensie in zijn werk, zegt Grunberg dat hij niet schrijft uit zelfonderzoek. “Mensen hoeven niet te weten wie ik ben.” Toch ziet Bel heel duidelijk dat hij zijn eigen leven thematiseert in zijn oeuvre. Grunberg: “Dat is ook zo, ik probeer waarachtig te zijn, en dat is iets anders dan liegen. En soms moet je je preoccupaties wel gebruiken. Maar schrijvers overstijgen met teksten hun eigen kleinzielige leven.”
Inzicht in de mensheid
Het gaat Grunberg om het verkrijgen van inzichten in de wereld, de mensheid. Daarom gaat hij ook zoveel embedded projecten aan. Zo was hij in 2006 bij het leger in Afghanistan en later in Irak. Hij verbleef als auteur ook in een psychiatrisch ziekenhuis en twee slachthuizen. Op dit moment heeft hij verlof, want hij is nu twee weken in een inrichting voor jeugdige criminelen in Amsterdam-Zuidoost. “Het is heel heftig als je de deur niet uit kunt.” Deze lezing aan de VU biedt zijn eerste escape.
Schrijver worden?
Grunberg schreef zijn romandebuut Blauwe maandagen op zijn 23ste. “Onder deze eerstejaars zitten vast ook aspirant-schrijvers”, zegt Bel. Of hij nog tips voor ze heeft?
“Jazeker, je moet gaan lezen om te leren schrijven. En je fantasie moet ingebed zijn in je eigen ervaring. Die hoef je niet één op één te gebruiken, je mag die vervormen. En je moet gedisciplineerd zijn, je moet het zelf willen. Niemand vertelt wat je moet behalve jezelf.”