UPDATE: Medewerkers van Aardwetenschappen is nu verzocht de communicatie met studenten en de media, die ‘eenduidig en zorgvuldig’ moet zijn, ‘uitsluitend’ te laten verzorgen door het bestuur van de Bètafaculteit. Het bestuur werkt aan een bericht voor studenten om hen te verzekeren dat ze hun studie ‘gewoon’ zullen kunnen afronden, ‘onafhankelijk van mogelijke organisatorische veranderingen’.
‘De afdeling Aardwetenschappen van de Bètafaculteit kan in de huidige vorm niet worden gecontinueerd’, schrijft de decaan van de faculteit in een mail aan alle medewerkers. ‘Helaas is gebleken dat de manier waarop het onderzoek en onderwijs nu is georganiseerd binnen de afdeling Aardwetenschappen en binnen de huidige financiële kaders van de VU niet (financieel) duurzaam is’, aldus decaan Aletta Kraneveld.
Op een bijeenkomst zou ze hetzelfde hebben gezegd en er zou, volgens een van de aanwezigen, het woord “reorganisatie” zijn gevallen. Er wordt een commissie samengesteld die gaat kijken wat er precies met Aardwetenschappen moet gebeuren. Begin september, schrijft de decaan in haar mail, zal er weer een bijeenkomst worden belegd.
Alle faculteiten en diensten hebben van de VU de opdracht gekregen om te onderzoeken waar ze kunnen bezuinigen; het gaat om een bedrag ter hoogte van vijf tot tien procent van het budget. In totaal wil de VU 60 miljoen euro bezuinigen. Op de bijeenkomst zou de decaan hebben gezegd dat de bezuinigingen zijn ingegeven door onder meer prognoses voor de financiële situatie in de toekomst en een verwachte terugloop van het studentenaantal.
Kort door de bocht
Tijdens een vergadering van de medezeggenschap met het college van bestuur zei bestuurslid Marcel Nollen in reactie op vragen over Aardwetenschappen dat faculteiten hier en daar “al te voortvarend” te werk gingen en “te kort door de bocht” gingen. Volgens hem wordt er pas besloten waar en wat er bezuinigd gaat worden als de verschillende eenheden hun advies hebben uitgebracht. Daar wordt uiteraard ook de medezeggenschap bij betrokken. Daar is, naar het zich laat aanzien, op de Bètafaculteit nu geen sprake van.
‘Zeker bij de mensen die de vorige reorganisatie hebben meegemaakt, merk je dat de stress is toegenomen’
Maar de onrust bij Aardwetenschappen is groot. “Zeker bij de mensen die de reorganisatie van 10 jaar geleden hebben meegemaakt merk je dat de stress is toegenomen, wat de kans op uitval vergroot”, zegt geoloog Anouk Beniest. Aardwetenschappers zijn volgens haar onmisbaar bij het oplossen van de problemen met het klimaat, waterhuishouding en bij de energietransitie.
“De VU is naast de Universiteit Utrecht een van de twee instituten in Nederland waar een brede opleiding Aardwetenschappen kan worden gevolgd”, aldus Beniest. “De kracht van beide universiteiten is dat processen in de aarde, op het aardoppervlak, in de atmosfeer en op verre planeten worden onderwezen aan studenten.”
Ze zegt zich grote zorgen te maken dat door een reorganisatie de kwaliteit en diversiteit van de opleiding niet meer kan worden gewaarborgd. “Ons geochemische lab is bijvoorbeeld uniek in Nederland en een van de best aangeschreven labs in Europa. Mensen komen van overal naar de VU toe om hier te werken. Als grote onderzoekslijnen hier wegvallen, zal dit ook een impact hebben op de geochemische infrastructuur, waardoor niet alleen de VU, maar ook aardwetenschappelijk Nederland en Europa faciliteiten verliest die niet meer zo snel zijn op te bouwen.”
“Het is altijd makkelijker om dingen te schrappen en weg te gooien dan om iets weer op te bouwen”, zegt Beniest.
Verschraling van onderwijs
Klimatoloog Niels de Winter zegt ook geschrokken te zijn. “Het lijkt er vooralsnog niet op dat de opleiding Aardwetenschappen aan de VU zal verdwijnen, maar er zal wel flink gesnoeid worden”, zegt hij. Hij vreest voor schaalvergroting in het hoger onderwijs, met massacolleges, een verschraling van het onderwijsaanbod en een lagere onderwijskwaliteit. “Zeker voor een opleiding als Aardwetenschappen, waarbij intensieve cursussen met veldwerk of veldpractica en excursies essentieel zijn voor het begrip van het system aarde, is dit funest.”
‘Als de grote onderzoekslijnen hier wegvallen, zal dat ook impact hebben op de geochemische infrastructuur’
Dat de universiteiten moeten bezuinigen, komt door externe factoren, zoals bezuinigingen door het kabinet en (verwachte) terugloop van de studentenaantallen. De recente loonstijgingen worden als oorzaak genoemd, maar de vakbonden spreken dat tegen. “We staan ineens voor een heel grote bezuinigingsopdracht, waarvan de oorzaak voor het grootste deel niet in onze handen ligt”, aldus De Winter. “Ik werk zelf sinds september 2022 bij de VU, en toen leek de financiële situatie totaal anders. Het is voor veel van mijn collega’s en mijzelf lastig te overzien hoe dit zo snel heeft kunnen omslaan, en dat maakt de naderende reorganisatie des de moeilijker om te verwerken.”
De commissie die de afdeling Aardwetenschappen zal analyseren, gaat volgens De Winter kijken welke onderzoekslijnen er mogen blijven bestaan. “Maar daarbij is onduidelijk welke criteria daarvoor gebruikt gaan worden”, zegt hij. “Binnen onze afdeling wordt er thema-overkoepelend en verbindend gewerkt, wat juist in het kader van taakverdeling en profilering passend is. Zo heeft de ene onderzoeksgroep meer wetenschappelijke output, terwijl een andere groep weer meer onderwijs voor haar rekening neemt, waardoor de hele afdeling in balans is. We kunnen al tien jaar op rij een topopleiding Aardwetenschappen neerzetten.”
Gedwongen ontslagen
De Bètafaculteit was al begonnen met de voorbereidingen voor de begroting 2025 vóór de VU-brede opdracht aan alle eenheden om bezuinigingsvoorstellen in te dienen, zegt Bètadecaan Kraneveld. Volgens haar hebben alle afdelingen begin dit jaar een “taakstelling” gekregen, zo ook Aardwetenschappen. “Helaas hebben we in samenspraak met het managementteam van de afdeling moeten concluderen dat de afdeling in de huidige vorm niet haalbaar is. De kosten en baten zijn niet in balans”, aldus Kraneveld. Oorzaken zijn volgens haar de loonsverhogingen na de cao-onderhandelingen, de teruglopende studentenaantallen en de bezuinigingen in Den Haag. De “donkere wolk” die het hoofdlijnenakkoord van de nieuwe regering vormt, is daar nog niet eens in meegenomen, zegt de decaan.
‘Personele consequenties zijn niet uit te sluiten’
Eind vorig jaar was daarvoor al een zogeheten “townhall-meeting” voor de gehele faculteit over geweest. Op 18 juni jongstleden was er weer één specifiek voor de afdeling Aardwetenschappen, een hybride bijeenkomst, deels te volgen via Teams. “Ik heb het nooit expliciet over een reorganisatie gehad”, aldus Kraneveld. “Ik heb wel gezegd, toen me ernaar werd gevraagd, dat personele consequenties niet uit te sluiten zijn.”
Solidariteit
Kraneveld is het ermee eens dat Aardwetenschappen een belangrijke discipline is, cruciaal bij de oplossing van urgente maatschappelijke problemen. Zou die dan uit solidariteit niet financieel moeten worden geholpen door afdelingen die er financieel wél goed voorstaan? “Ook dat kan een mogelijk scenario zijn”, aldus de decaan. Maar daar gaat de commissie naar kijken die door de faculteit wordt aangesteld.
De medezeggenschap, dus de onderdeelcommissie en de studentenraad, is “informeel en vertrouwelijk” vanaf het begin geïnformeerd, aldus de decaan. Onderdeelcommissievoorzitter Ivo van Stokkum bevestigt dat. “We worden vooral mondeling geïnformeerd, we krijgen geen gelegenheid om (ongevraagd) advies uit te brengen”, aldus Van Stokkum.
Kraneveld wil niet reageren op de opmerking van bestuurslid Nollen dat Bèta “al te voortvarend” te werk gaat. “Ik ben niet bij die vergadering geweest.” Ze benadrukt dat het bestuur zorgvuldig te werk gaat en begrijpt dat mensen zich zorgen maken over de “onzekere situatie”. “Daarom willen we onze medewerkers ook niet te lang in onzekerheid laten.”
De studenten van de opleiding Aardwetenschappen zijn inmiddels ook op de hoogte en hebben een korte film gemaakt waarin onder andere Jelle Zijlstra van Greenpeace Nederland, directeur van Urgenda Marjan Minnesma en GroenLinks-Kamerleden Suzanne Kröger en Geert Gabriëls wijzen op het belang van de discipline.
The following profound points were unequivocally conveyed at the meeting two weeks ago:
– There will be a re-organization. Someone in the meeting asked if that was then official, and someone from the FB confirmed yes.
– The number of threatened positions is 15-20 FTE.
If the Dean is stating here differently one can question what transparancy means.
I think that the remark above summarizes correctly what was heard by all present in that meeting.
Ik weet wel zeker dat bovenstaande opmerkingen kloppen! Met mijn oren is niets mis …
We have heard much lamenting about the salary increase in the last collective labour agreement. According to statista.com, the year-on-year inflation in the Netherlands was 11.62% for 2022 and 4.12% for 2023. The April 2022-March 2023 collective agreement for Dutch universities secured a 4% general salary increase. The April 2023-June 2024 collective agreement secured a 9% increase. By these numbers, the inflation in the Netherlands (largely driven by necessary expenses like household energy and food) for 2022 and 2023 exceeded the salary increases of the contracts by several percent. This is a real-wage cut. The fact that the real-wage cut was not greater should not be weaponized against the workers of the university.
Heel bijzonder! In deze tijden van klimaatverandering, zeespiegelstijging, afsmeltende ijskappen, bodemdaling, een onder druk staande waterhuishouding, weersextremen, broeikasgassen, droogte, natuurbranden, klimaatmitigatie (CO2 opslag, windmolens op zee), geothermie, energietransitie en een tekort aan geologen om in Europa zeldzame aarden te vinden besluit de VU om bij Aardwetenschappen zo’n 15 à 20 FTE weg te reorganiseren. Aan de ene kant heeft Nederland heel veel aardwetenschappers nodig, en aan de andere kant wil de VU de opleiding aardwetenschappen zo goed als sluiten. Dertig jaar geleden zijn in Nederland de aardwetenschappelijke faculteiten in Leiden, Groningen en aan de UvA gesloten, en bleven Utrecht en de VU. Nu wil de VU de deur ook op slot doen. Hoe wil Nederland dan nog aan de vraag voor aardwetenschappers blijven voldoen, want bedrijfsleven en overheid hebben een continue vraag naar aardwetenschappers. Of is dat laatste onbelangrijk?
Het belangrijkste is dat je niet afwijkt van het financieel interessante model: grote groepen studenten in extensief onderwijs door het onderwijs loodsen en onderzoek doen dat kan met een laptop op een flexplek.