Het zijn de kleine zaken in het leven die ons het meest dwarszitten. Niet de opwarming van de aarde, maar een ongelegen herfstbui maakt ons ziedend. Niet zijn curieuze beleid, maar zijn wallen vinden we onuitstaanbaar. Niet de bloederige oorlogen wereldwijd, maar de posters met een zwart-witte vredesduif en peace now erop storen mij mateloos.
Als we het zoveelste exemplaar voorbijfietsen, beland ik, al trappend, in een hijgerig betoog. “Pleiten voor vrede is nietszeggend of fascistisch, één van de twee. Wie verkondigt dat in de ideale wereld geen oorlog bestaat, had net zo goed zijn mond kunnen houden. Is er íemand die droomt van bommen en granaten? Als je je uitspreekt, voeg dan ook iets toe aan het debat. Kies een kant, beken kleur.”
“Nog erger is degene die pleit voor vrede als principieel kader, als de lijntjes waarbuiten een verlicht land als het onze niet mag kleuren. Paradoxaal genoeg moet er voor vrede soms gevochten worden, tegen onvrije krachten. Wie dat verhindert, speelt de tegenstander in de kaart. Meer dan tachtig jaar geleden zei George Orwell het al: pacifisme is objectief pro-fascistisch.”
Mijn vriendin achterop voorkomt dat de door mij uitgesproken woorden als rook uit een stoomlocomotief verwasemen in de Utrechtse avondlucht. Ze ziet het anders.
“Orwell was niet alleen een fel tegenstander van het pacifisme. Ook het nationalisme werd door hem verafschuwd. Want als je eenmaal een kant hebt gekozen, ligt het risico op de loer dat je partijdig wordt. Kleur bekennen maakt je gekleurd.”
Ze gaat verder. “Zo verandert de tegenpartij in een zondebok die je op den duur zelfs de schuld geeft van dat ene Lego-steentje waar je ’s nachts in gaat staan. Tegelijkertijd worden tirannieke afslachtingen en oorlogsmisdaden aan de eigen zijde opportunistisch weggewuifd en doodgezwegen.”
Daar heb ik even niet van terug. De stilte wordt doorbroken door kletterend metaal, dat uit de roestige versnellingsbak komt zodra we een straat met ongelijke klinkers in rijden.
Zijn we in staat partij te kiezen zonder zo partijdig te worden dat we de eigen schaduwkanten bagatelliseren? Of ontslaan gruwelpraktijken aan weerszijden van een conflict en de daarmee samenhangende complexiteit ons van de plicht om stelling te nemen? En is oproepen tot een staakt-het-vuren dan een krachtig dictaat of een moreel zwaktebod?
We komen er niet uit. Een kwartiertje op een tweewieler in hartje Utrecht blijkt niet toereikend om tot een eensgezinde conclusie te komen. Net als 400 woorden in een column daar niet in slagen overigens. Of twee op een kleurloze poster.