ASML is van grote betekenis voor de Nederlandse economie. Het is daarom zeer te billijken dat het vorige kabinet 2,5 miljard euro heeft uitgetrokken voor woningbouw, bereikbaarheid en onderwijs in Brainport Eindhoven.
Het is daarom van belang dat het nieuwe kabinet ook investeert in andere zeer productieve gebieden, zoals de Randstad. Deze regio zorgt voor 60 procent van onze productie, maar komt er in het hoofdlijnenakkoord bekaaid af. Voor woningbouw en bereikbaarheid komt 7,5 miljard euro extra beschikbaar, waarvan 2,5 miljard voor infrastructuur. Dat extra bedrag is hoog nodig. Mede doordat er in de Randstad banen bijkomen, is de woningnood hier het hoogst. De verwachting is dat de helft van de extra woningen daar worden gebouwd.
Maar bij het rijksbudget voor infrastructuur is het juist vooral de regio die profiteert. Zo gaat de aanleg van de Lelylijn voor een snellere verbinding met het noorden door. Terwijl een eerdere kosten-batenanalyse laat zien dat de kosten van deze spoorlijn 2,5 tot 4 keer hoger zijn dan de maatschappelijke baten. Verder is opgenomen dat vijf treinstations in Hengelo, Venlo, Heerlen, Groningen en Zwolle aangesloten moeten worden op de internationale HSL.
En nog een voorbeeld. Onder zijn prioriteiten rekent het nieuwe kabinet de Nedersaksenlijn (Groningen-Almelo/Enschede) en de bevaarbaarheid van de IJssel. Maar alleen de aanleg al van de Nedersaksenlijn zou meer dan 1 miljard euro gaan kosten. Wat dit betekent? Dat er voor de knelpunten in de Randstad en de ontsluiting van de woningen geen geld is.
Daarbij komt dat de voorgenomen bezuinigingen in het hoger onderwijs en onderzoek van pakweg 1 miljard grotendeels in de Randstad neerslaan, simpelweg omdat de grote kennisinstellingen, zoals universiteiten, in Amsterdam, Rotterdam, Leiden, Delft en Utrecht huizen. Nog zo’n addertje onder het gras: opleidingen die voor de regio belangrijk zijn, worden niet meer afgerekend op studentenaantallen. Kleine instellingen in bijvoorbeeld Twente zullen zo extra middelen krijgen ten koste van de grotere.
Ook voor het funderend onderwijs in de Randstad bevat het hoofdlijnenakkoord een onaangenaam punt. De ‘aanvullende structurele middelen’ voor de beloning van leerkrachten in Randstadregio’s, ze komen bijvoorbeeld moeilijker aan een huis, worden wegbezuinigd. Maar uit een rapport van Centerdata blijkt dat de Randstad in 2027 grote lerarentekorten kent, terwijl die in andere regio’s afnemen. Met name bij basisscholen in de grote steden (Almere, Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht) zullen de tekorten zich voordoen.
Verder roept het plan om de acute zorg in streekziekenhuizen te behouden veel vraagtekens op. Wat gebeurt dan met het voornemen van het vorige kabinet ‘om het acute zorglandschap zodanig te transformeren om met de beperkte beschikbare mensen en middelen de toegankelijkheid en kwaliteit van zorg voor elke Nederlander te kunnen blijven garanderen’? Het is niet te hopen dat dat weer op helling gaat. Want dan zullen de tekorten aan verpleegkundigen en doctoren in de Randstad verder oplopen, terwijl de kwaliteit van zorg in heel Nederland erdoor onder druk komt te staan.
Het nieuwe kabinet gaat het hoofdlijnenakkoord verder uitwerken. Hopelijk zal de focus op de korte termijn en op een sterk regionale insteek gecorrigeerd worden. Een nieuw kabinet moet zijn prioriteiten leggen waar de problemen in de mobiliteit, arbeidsmarkt en woningmarkt het grootst zijn. Dát heeft een positief effect op de economie. En dat is van belang voor alle regio’s.