Hoe erg is het gesteld met de vervuiling door de zorg?
“De zorg in Nederland is een supervervuilende sector. Wel zo’n acht procent van de uitstoot van broeikasgassen komt uit de zorg. Bij een kleine operatie blijven zakken vol afval over, veel instrumenten worden na eenmalig gebruik weggegooid. Ook geneesmiddelen veroorzaken veel milieuvervuiling. Bij de productie én doordat na gebruik de stoffen in het water terechtkomen. Met een negatief effect op bijvoorbeeld sommige vissenpopulaties. Vissen kunnen onvruchtbaar worden van de oestrogenen uit de anticonceptiepil die vrouwen uitplassen. Wat medicatie doet met het milieu, dat leer je allemaal niet als student geneeskunde.”
Dat lijkt nogal in strijd met de eed van Hippocrates.
“Inderdaad, dat is de gezondheidsparadox. Ook omdat vervuiling en klimaatverandering weer invloed hebben op de gezondheid van mensen. En niet alleen doordat we vaker hittegolven hebben die oversterfte veroorzaken. Luchtvervuiling veroorzaakt meer luchtwegproblemen. De hogere CO2-concentratie zorgt dat planten langer en intensiever pollen verspreiden, waardoor het hooikoortsseizoen langer en heftiger wordt. De tijgermug, die dengue verspreidt, komt inmiddels voor in Zuid-Europa en rukt verder op naar het noorden.”
Wat moet er veranderen?
“Het is zo’n enorm probleem, ik ben er heel gefrustreerd over geweest. Nu focus ik op een aspect waarop ik invloed heb: het geneeskundeonderwijs veranderen. Daarmee kun je een hele generatie artsen kennis meegeven waarmee ze een verschil kunnen maken. Als artsen bijvoorbeeld medicijnen moeten voorschrijven tegen astma of andere luchtwegaandoeningen, kunnen ze kiezen tussen een poeder of een aerosol. Dat laatste, een spray, stoot veel broeikasgas uit. Als je dat weet, kies je eerder voor het poeder als de patiënt dat ook goed kan inhaleren. Maar weinig artsen weten dit.”
Hoe ben jij dan op het idee gekomen?
“Bij mij zat er wat tijd tussen mijn bachelor en mijn master. Toen ik weer begon en coschappen ging lopen, dacht ik: deze wereld staat zo ver af van míjn wereld… Ik was actief bij Milieudefensie, ik at veganistisch. Bij de coschappen chirurgie dacht ik: veel zorg is dweilen met de kraan open. Zo veel leefstijlgerelateerde ziekten, zo veel afval en vervuiling. Ik ging op zoek naar een manier om mijn zorgen over het klimaat te combineren met mijn studie. Ik ontdekte de CO2-assistent, zij willen duurzaamheid en klimaatverandering in de geneeskundeopleiding implementeren. Het was heel fijn om mensen te ontmoeten die dezelfde zorgen hadden als ik.”
Hoe ziet het werk van de CO2-assistenten eruit?
“Toen ik aansloot, was het nog een klein groepje, er was nog geen concreet plan. Inmiddels zijn we gegroeid en bij vier universiteiten actief. Bij de VU mochten we anderhalf jaar geleden aansluiten bij het SpringLab, dat budget heeft om het onderwijs te verbeteren. Ik ben nu als projectmedewerker samen met studenten het bachelorcurriculum aan het scannen. In plaats van een nieuw vak te ontwikkelen, maken we een overzicht van alle vakken en hoe we daar een ‘groene lijn’ in kunnen brengen. Onlangs verzorgden we een college van een arts uit de buurt van Schiphol die onderzoekt of daar meer benauwdheid bij kinderen voorkomt op de spoedeisende hulp. De studenten waren geïnteresseerd.”
Vond iedereen het meteen een goed idee, deze extra dimensie aan de opleiding van artsen?
“In het begin was er weinig interesse, we moesten het hebben van het enthousiasme van enkele docenten en studenten. Ook merkten we bij het eerste symposium dat we organiseerden voor de masterstudenten dat er kritische reacties waren. Sommige studenten begrepen niet waarom dit onderwerp werd aangekaart. Nu haken steeds meer mensen aan, inmiddels zijn we met meer dan dertig. Ik merk ook dat het helpt als je het verhaal vertelt met oplossingen erbij. Mensen moeten het gevoel hebben dat ze zelf iets kunnen doen.”
Gabrielle Cepella
– 2022-nu: Coördinator team Duurzaamheid & Planetary Health SpringLab VU
– 2021: Aangesloten bij de CO₂-assistent
– 2020-2023: Masterstudie geneeskunde
– 2017-2019: Gewerkt aan eigen start-up: platform voor duurzaam reizen
– 2013-2016: Bachelorstudie geneeskunde