Hoogleraar migratierecht Thomas Spijkerboer heeft een Vicibeurs van anderhalf miljoen euro gekregen voor een onderzoeksproject rond zogenaamde ‘grensdoden’.
“Uit de pers en uit beleidsstukken blijkt dat het aantal migranten dat omkomt tijdens een poging Europa binnen te komen, de laatste jaren sterk is gestegen”, legt Spijkerboer uit. “Ik wil laten uitzoeken of dat samenhangt met de verandering in de manier waarop de grenzen worden bewaakt, en of dit dan een mensenrechtenkwestie is.”
Pet en snor
“Het klassieke vreemdelingentoelatingsbeleid voorziet in een man met een pet en bij voorkeur een snor die achter een loket zit te wachten tot een vreemdeling zich bij hem meldt”, aldus Spijkerboer. “Die vreemdeling wordt dan aan de hand van bepaalde criteria toegewezen of juist niet.”
De laatste jaren is dat beleid echter aan het veranderen. Europa laat de grensbewaking over aan andere landen, bijvoorbeeld Marokko, dat toezegt migranten terug te nemen die via Marokko Europa zijn binnengekomen. “Externalisering”, noemt Spijkerboer dat.
Satellieten, infraroodcamera’s en drones
Daarnaast is er sprake van ‘privatisering’ van het vreemdelingentoelatingsbeleid, waarbij vooral particuliere organisaties al in het land vanwaar migranten naar Europa willen reizen, controleren of bijvoorbeeld hun paspoort en visum wel in orde zijn.
Ten derde is er nog de ‘militarisering’. “Ik noem dat ook wel het Spaanse systeem”, zegt Spijkerboer. Daarbij worden satellieten, infraroodcamera’s en zelfs drones ingezet om illegale migranten op te sporen en tegen te houden. Zeg maar het systeem dat vroeger werd ingezet tegen de Russen.”
Overlijdensregisters onderzoeken
Spijkerboer wil weten of er een verband is tussen het stijgende aantal doden en die verandering van aanpak. “Daarvoor moet eerst uitgezocht worden of er echt sprake is van een substantiële stijging”, aldus Spijkerboer. “Om daar achter te komen, moeten we de overlijdensregisters aan de Europese zuidkust tegen het licht houden.”
Ook wil Spijkerboer weten hoe substantieel de veranderingen zijn in de manier waarop vreemdelingen worden opgespoord. “Uit beleidsstukken en de pers weet ik dat die veranderingen er zijn, maar ik weet niet op hoe grote schaal er gebruik wordt gemaakt van bijvoorbeeld die drones.”
Kan Europa aansprakelijk worden gesteld?
Als blijkt dat er echt een samenhang is, zoals Spijkerboers hypothese veronderstelt, wil hij zien in hoeverre de Europese overheden op mensenrechtelijke grond aansprakelijk kunnen worden gesteld voor het stijgende aantal doden. “Dan wordt de kwestie voor mijn eigen vakgebied echt interessant”, zegt Spijkerboer.