Voor studenten en anderen met Hindoestaanse wortels was het gisteren een bijzondere dag: de kleindochter van Mahatma Gandhi hield een lezing bij theologie. Ze maakte alleen al door haar aanwezigheid diepe indruk. De sfeer was bijna devoot: “It is such a great honor to have you here.” “I could listen to you for days.”
Anti-apartheid
Vredesactiviste Ela Gandhi (1940) gaat verder met het verspreiden van het gedachtegoed van haar opa. Ze groeide op en woont in Zuid-Afrika. Daar zat ze in de jaren zeventig jarenlang vast als anti-apartheidsactivist en was ze van 1994 tot 2004 parlementslid.
Ze herinnert zich haar opa van de tijd dat hun gezin een tijdje bij hem in de ashram in India woonde. “Opa was heel gedisciplineerd. Hij had tijd voor ons van één tot twee ‘s middags. Als we te laat kwamen, was er minder tijd.”
Altijd rancune
Ela Gandhi’s lezing gaat onder meer over geweldloosheid en waarom je daarin geen compromissen moet sluiten. Ook een beetje geweld is slecht en lokt altijd meer geweld uit. “Stel Nederland begint een oorlog. Of je nu wint of verliest, je bent naderhand altijd slechter af dan voordat je begon: je bevolking is gedecimeerd, gebouwen zijn verwoest. En als je andere mensen overheerst, omdat je hebt gewonnen, zullen die altijd rancune tegen je blijven houden, omdat je hun hun geliefden en hun vrijheid hebt afgenomen. Het duurt generaties voor zoiets is hersteld.”
Boze menigte
“Maar wat als je wordt aangevallen?” wil een van de studenten weten. “Zelfverdediging is iets anders dan agressie”, legt Gandhi uit, “maar de lijn ertussen is dun.” Ze haalt een anekdote aan van haar opa, die in de haven van Durban aankwam en er stond een boze menigte op hem te wachten (omdat hij zich had uitgesproken tegen de apartheid). Hij liep het gevaar te worden gelyncht en kon ternauwernood worden gered door bemiddeling van de vrouw van de politiechef. “Had ik ertussen moeten springen en geweld mogen gebruiken?”, vroeg zijn zoon, Ela’s vader, achteraf aan Mahatma Gandhi. Waarop die antwoordde dat je wel het recht hebt om jezelf of je geliefden te verdedigen.
Radicale geweldloosheid
Ela Gandhi zet zich de laatste jaren in tegen huiselijk geweld. Ze haalt onderzoek aan waaruit blijkt dat kinderen al vanaf de conceptie agressie meekrijgen. “En als kinderen leren dat het normaal is om te slaan, gaan ze dat later zelf ook weer doen.” Zuid Afrika is een gewelddadige samenleving. Dat was al zo tijdens het apartheidsregime en dat uit zich vandaag een hoge aantallen geweldsdelicten en verkrachtingen. Volgens Gandhi is die spiraal alleen te doorbreken door radicale geweldloosheid.
Ervaring met onderdrukking
Wat Ela Gandhi zegt is niet nieuw, maar je voelt dat haar opmerkingen doordesemd zijn met een scala aan ervaringen van onderdrukking en verzet; die van haar opa in zijn strijd voor de onafhankelijkheid van India, die van haar vader die een onafhankelijke krant runde in het Zuid Afrika van de jaren vijftig en ook verschillende keren in de gevangenis terechtkwam en die van zichzelf. Dat maakte haar lezing bijzonder.