“Akkers in Soedan worden overspoeld met modder uit Ethiopië. En Soedan moet meebetalen om dit Ethiopische probleem op te lossen. Vertrouwen tussen beide landen speelt hierbij een sleutelrol” Dat zegt onderzoekster Abonesh Tesfaye Tulu, die maandag 11 november promoveerde aan de VU op haar proefschrift ‘Economische prikkels voor duurzaam waterbeheer van de Blauwe Nijl‘. Ze vertelt hoe boeren in Ethiopië en Soedan elkaar kunnen helpen aan een betere toekomst.
Soedanese boeren hebben last van de Ethiopische manier van landbouw. “Regelmatig worden hun akkers bedekt met een laag Ethiopische modder, of slibt hun irrigatiesysteem dicht.” Soedan bezit het Gezira-irrigatiesysteem, een van de grootste irrigatiesystemen ter wereld. Als de Nijl teveel modder meevoert, raakt het irrigatiesysteem verstopt. En er wordt veel modder meegevoerd met de rivier uit Ethiopië.
Troebel water
Tulu, die zelf uit Ethiopië komt, vertelt dat het water in de rivier troebel is door de grote bodemerosie. “Een van de grootste problemen is het verbouwen van teff, een lokale graansoort. De grond moet vier à a vijf keer geploegd worden voordat er teff verbouwd kan worden. Hierdoor ontstaan veel kleine losse bodemdeeltjes, die bij een regenbui makkelijk van de Ethiopische heuvels afspoelen en in de rivier terechtkomen. De slechte irrigatie in de Ethiopische heuvels werkt ook niet echt mee, want dit bevordert de stroom van water over het oppervlak.”
De landbouw in Ethiopië is veel primitiever dan in buurland Soedan. De ploeg wordt er nog getrokken door koeien en boeren hebben gemiddeld maar één hectare land, gelegen in lastig te irrigeren, heuvelachtig gebied. Wat ze hierop verbouwen, is hoofdzakelijk voor eigen gebruik. Dit beeld vormt een groot contrast met de situatie in buurland Soedan, benedenstrooms aan de Blauwe Nijl. Boeren bezitten in Soedan gemiddeld elf hectare vlakke grond. Velen maken al gebruik van tractors, en ze verbouwen genoeg om een groot deel door te verkopen.
Vertrouwen vergroten
Tulu zocht vooral naar economische prikkels om de Ethiopische landbouw duurzamer te maken. “Partijen uit beide landen moeten met elkaar in gesprek gaan,” aldus Tulu. “Er moet een financieel fonds opgezet worden waaruit de veranderingen in de Ethiopische landbouw bekostigd gaan worden. Ook Soedan moet hieraan meebetalen, omdat zij er uiteindelijk ook profijt van hebben.”
Maar de belangrijkste voorwaarde lijkt vertrouwen. Als Soedanese boeren er niet op vertrouwen dat de Ethiopiërs hun geld goed besteden, zijn ze ook niet bereid hiervoor te betalen. Alles valt of staat met vertrouwen. Om dit vertrouwen te vergroten, is het goed om Soedanezen te laten meebeslissen over de manier waarop Ethiopië haar landbouw verduurzaamt.
Landbouw duurzamer maken
De grond kan op verschillende manieren minder vatbaar voor erosie gemaakt worden. Er kunnen onder andere kleine stenen muurtjes op de heuvel gebouwd worden, of er kan een ander type ploeg gebruikt worden waarmee er minder vaak geploegd hoeft te worden.
Ook moeten boeren vertrouwen krijgen in de overheid. Veel Ethiopische boeren hebben niet de financiële middelen om in hun grond te investeren. Maar als ze dat wel hadden, zouden veel boeren het volgens Tulu nog steeds niet doen. “De eigendomsrechten van de landbouwgrond zijn in Ethiopië in handen van de staat. Boeren willen niet investeren in land dat niet van hen is. Een belangrijke maatregel is dus privatisering van landbouwgronden.” Ook kennis over hoe ze de landbouw duurzamer kunnen maken, ontbreekt volgens Tulu bij veel boeren.
Goed overleg
Uiteindelijk moeten de gevolgen positief zijn voor boeren uit zowel Soedan als Ethiopië. Als Ethiopische boeren manieren vinden om de vruchtbare grond minder weg te laten spoelen, gaan hun akkers meer opleveren. Bovendien kunnen de akkers dan doorgegeven worden aan de volgende generatie.
Dat gebeurt nu amper door de korte levensduur van de akkers. In Soedan is men dan vooral blij dat de irrigatiesystemen niet meer dichtslibben en de akkers vrij blijven van een modderlaag. Ook de nationale economie van beide landen, die sterk op landbouw georiënteerd is, zou sterk kunnen groeien. Wat een beetje vertrouwen en goed overleg al niet kan doen.