Vroeger kocht staatssecretaris Sander Dekker een langspeelplaat van Wham! Maar de tijden veranderen, vertelt hij aan een zaal voor wetenschappers, uitgevers en bibliothecarissen. En zo gaat het volgens hem ook in de wetenschap.
Jongeren kopen geen cd’s meer en platenzaken dreigen failliet te gaan, aldus Dekker in een toespraak op een congres over open access. Maar digitalisering biedt ook nieuwe kansen, zoals Spotify laat zien.
Alvleesklierkanker
Zo zouden ook wetenschappers en uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften naar hun vak moeten kijken, meent Dekker. Hij wil dat de paywall verdwijnt. Onderzoek waar de samenleving voor heeft betaald, moet direct na publicatie vrij toegankelijk zijn voor iedereen die er kennis van wil nemen.
Dat is niet alleen een morele kwestie, maar ook een praktische. Hij geeft het voorbeeld van de vijftienjarige Jack Andraka, die na de dood van een familielid een snelle en goedkope test voor alvleesklierkanker wilde bedenken en daarvoor op internet naar informatie zocht. Het is hem gelukt. Kun je nagaan wat je kunt bereiken met vrije informatie, wil Dekker maar zeggen.
Groen of goud
Volgens Dekker is de vraag niet of er open access komt, maar welke vorm die zal aannemen. Er zijn twee modellen: de groene en de gulden weg. Dekker pleit voor de golden road.
In de groene weg komen wetenschappelijke artikelen uiteindelijk wel ergens in een openbaar archief terecht, maar mogen tijdschriften de artikelen nog steeds enige tijd afschermen voor niet-abonnees. De gulden weg wil zeggen dat de artikelen van meet af aan gratis toegankelijk zijn voor iedereen. Wetenschappers betalen dan niet om artikelen te lezen, maar om ze te publiceren.
Vierde worden op een toernooi
De green road is misschien een flinke stap vooruit, maar met een verwijzing naar de komende Olympische winterspelen vergelijkt Dekker dit met vierde worden op een groot toernooi. Dat is de meest frustrerende plek, vindt hij. Men zou voor goud moeten gaan.
Het is niet de eerste keer dat Dekker voor open access pleit.