Wat doe je met een psychiatrisch patiënt bij wie de behandeling niet aanslaat? Ga je over tot andere behandelmethodes of euthanaseer je hem?
Voor eenzelfde dilemma stonden de medewerkers van Stichting AAP met Mojo, een chimpansee die na een leven in een kooi bij het opvangcentrum terecht komt. Mojo is de depressieve en sociaal-gestoorde hoofdrolspeler in Marc Schmidts documentaire Het Chimpansee Complex, die op 4 december in première ging in Filmtheater Kriterion.
Hoe de medewerkers met het probleem van Mojo worstelen is een belangrijk thema van de film. Over dit ethische dilemma debatteerde de zaal na afloop van de première met VU-hoogleraar toegepaste ethiek Tjard de Cock Buning, Frans Stafleu, dierenarts en universitair docent aan de Universiteit Utrecht, en David van Gennep, directeur van Stichting AAP.
Laat hem toch lekker alleen
In de halfvolle filmzaal opende De Cock Buning de discussie met de vraag waarom het überhaupt een dilemma is. Op het oog leek Mojo immers tevreden met zijn leven: hij luierde lekker en at met smaak pasta, hoewel in zijn eentje. Hij had geen behoefte aan contact met andere chimpansees. Zou je nou echt een chimpansee afmaken omdat hij niet socialiseert? Volgens De Cock Buning en Stafleu zou je kunnen zeggen dat de medewerkers te veel hun waarden wat betreft een goed leven projecteren op Mojo. Ook volgens sommige mensen in de zaal kunnen ze bij Stichting AAP beter erkennen dat hij gewoon een eenling is.
Dit was volgens De Cock Buning een botsing tussen twee idealen, namelijk: respecteer je Mojo als sociale chimpansee of als individu? In het eerste geval zou je zeggen dat Mojo afgemaakt moet worden, omdat hij niet voldoet aan de sociale behoeften die een chimpansee inherent heeft. Maar als je hem als individu bekijkt, kan hij gewoon zo verder leven.
Gewoon een laatste prikje
Maar, wierp Van Gennep tegen, Mojo was fysiek en mentaal aan het aftakelen door ondergewicht en stress. Dus is het debat weer terug bij af: doorgaan met behandelen of het toch maar opgeven?
“Waarom zou je doorgaan met behandelen? Als je één dier niet kunt redden op duizend andere dieren is dit toch niet erg?” vroeg Van Gennep. “De hulp die je kunt bieden is eindig, dus focus je liever op een andere chimpansee die je wel kunt redden in plaats van een hopeloos geval te laten lijden. Daarnaast zou Mojo het toch niet doorhebben als hij doodgaat: hij krijgt al zoveel prikjes. Dit zou dan gewoon de laatste zijn.”
“Toch word je als mens altijd beïnvloed door jouw waarden”, opperde een van de aanwezigen in het publiek. De medewerkers van Stichting AAP hechten zich zeer aan hun patiënten en kunnen het, ondanks een strikt protocol, moeilijk verkroppen om zomaar iemand op te geven. Denk je dan aan het dier of aan je eigen gevoelens?
Toch niet opgeven
Na een pittige discussie was het publiek het eens met Stichting AAP, namelijk dat de standaardbehandeling niet effectief genoeg was om Mojo weer op de been te krijgen. In plaats van hem op te geven is er gezocht naar een alternatieve behandelmethode. Omdat Mojo gewend was aan menselijk contact hebben de medewerkers van Stichting AAP besloten hem onder begeleiding van een mens kennis te laten maken met andere chimpansees.
Tot slot van het debat vertelde Van Gennep de mensen in de zaal dat de nieuwe behandeling effectief is gebleken. Mojo heeft eindelijk een chimpansee-vriend kunnen maken.
Hoewel dit tegen hun waarden indruist – Stichting AAP gelooft niet in directe menselijke interventie in het behandelproces – bleek dit het beste voor Mojo. De consensus bij de aanwezigen na het debat was dat het soms beter is om verder te kijken dan wat jij denkt of voelt om een ander te kunnen helpen.