“Veel te veel dingen worden toegeschreven aan religie”, vindt Caroline Suransky, docent globalisering en dioaloogstudies aan de Universiteit voor Humanistiek. “Vechtpartijtjes in asielzoekerscentra bijvoorbeeld. Ik kom uit humanistische kring en kan je verzekeren als je onder die omstandigheden twintig humanisten bij elkaar zou zetten, dat het ook niet rustig zou blijven. We moeten er wel aandacht voor hebben, maar met religie heeft het niets te maken, eerder met het missen van familie, ontreddering, oorlogstrauma’s.”
Suransky is een van de sprekers op de conferentie Religie doet ertoe over de rol van religie in het onderwijs in 2030 vandaag aan de VU. Ze zet de discussie op een prettige manier op scherp: “O ja, doet religie ertoe? Volgens mij doet religie er helemaal niet zoveel toe.” Suransky pleit ervoor dat we de verbinding opzoeken, maar ook de ongemakkelijke dialoog niet uit de weg gaan waar dat nodig is.
Geen last van
Tot zover de beschouwing, want de zaal zit vol met docenten die te maken hebben met de praktijk. En die is soms weerbarstig: “Ik geef les op het vmbo en loop ertegenaan dat scholieren de meest basale begrippen niet kennen. Dan kun je helemaal geen discussie voeren”, voert een docent aan. Een ander komt met een voorbeeld: “Laatst zei een leerling tegen me: die Hitler heeft toch helemaal niet zoveel fout gedaan? Hij heeft misschien een paar Joden vermoord, maar daar hebben wij verder toch geen last van?’”
Wat meteen een mooie illustratie is van hoe nuttig en hoe moeilijk het is om godsdienstleraar te zijn op een middelbare school. Want waar begin je in zo’n geval? De docente had het voorbeeld aangegrepen om de redenering erachter bloot te leggen: dus dingen zijn alleen maar slecht als jij er direct last van hebt?
Geen nut
Persoonlijkheidsvorming noemden de wetenschappers en beleidsmakers dat en dat is een belangrijk motief voor religieonderwijs. Maar religie verliest draagvlak in de samenleving als geheel en daarmee legitimiteit als vak op school. Uit het onderzoek God in Nederland dat afgelopen weekend werd gepubliceerd, blijkt dat meer dan de helft van de Nederlanders het nut van religieonderwijs niet inziet.
Dat volksdeel was opvallend afwezig op de conferentie, in die zin was het een preek voor eigen parochie. Want Anna Schipper, directeur van VOS/ABB (de vereniging van openbare scholen) vindt de dialoog over religieuze of morele opvattingen net zo belangrijk en gebruikte dezelfde argumenten als de voorvechters voor christelijk onderwijs, alleen is haar conclusie anders: zij zou iedereen het liefst op dezelfde school zien, zodat kinderen van jongs af aan leren dat er verschillen zijn tussen mensen en hun opvattingen.
Grote vragen
Of religie in 2030 een hobby is die je maar thuis doet? Het zou goed kunnen als je naar de cijfers kijkt uit God in Nederland. Tegelijk toonden de voorbeelden die docenten aandroegen bij de conferentie aan dat het soort issues dat ter sprake komt in hun lessen eerder moreel dan strikt religieus is: het milieu, vluchtelingen, armoede. Kortom, hoe je omgaat met de grote vragen van deze tijd. Of je dat nu religie noemt of niet doet er misschien wel niet toe, zolang we het denken erover maar niet kwijtraken in het onderwijs.