Wat voor kabinet er ook komt, het hoger onderwijs kan veel politieke compromissen tegemoet zien. Er zijn minstens vier partijen nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer.
De definitieve uitslag van de verkiezingen moet nog binnenkomen, maar één ding is zeker: de nieuwe Tweede Kamer ziet er heel anders uit dan de vorige. De vier partijen van het leenstelsel (‘studievoorschot’) hebben samen net geen meerderheid meer.
De VVD verliest acht zetels en de PvdA houdt nog maar negen van haar 38 zetels over. GroenLinks (van vier naar veertien) en D66 (van twaalf naar negentien) winnen weliswaar flink, maar niet genoeg: met zijn vieren zouden ze nu 75 zetels hebben, net geen meerderheid.
Grote weerstand
Het afschaffen van de basisbeurs was een rigoureuze maatregel die op grote weerstand stuitte en toch door de Tweede en Eerste Kamer heen kwam: een politiek huzarenstukje. Zo’n enorme ingreep lijkt in het nieuwe politieke landschap onmogelijk.
Dus zal de basisbeurs geen comeback maken. VVD en D66 komen hoogstwaarschijnlijk in het nieuwe kabinet en zij zullen de hervorming van de studiefinanciering heus niet terugdraaien. Ook als er een nieuwe regering zonder de VVD komt (bijvoorbeeld CDA, D66, GroenLinks, SP, PvdA en ChristenUnie), dan zitten daar nog altijd drie partijen van de leenstelselcoalitie in.
Voor wat hoort wat
Maar als de basisbeurs niet terugkomt, willen felle tegenstanders van het leenstel daar iets voor terugzien.
Partijen als CDA, ChristenUnie en SP zullen misschien een verlaging van het collegegeld eisen: dat heeft bijna hetzelfde effect als de herinvoering van de basisbeurs. Ze kunnen ook een verhoging van de aanvullende beurs bepleiten: het gaat immers om de toegankelijkheid van het hoger onderwijs?
Beetje geld erbij
Extreme maatregelen zijn voorlopig niet te verwachten. Veel meer geld voor het hoger onderwijs? Er komt vast geld bij – genoeg om D66 tevreden te houden – maar het zal geen schokkend bedrag zijn. Er zijn te weinig partijen die dat willen.
Grote hervormingen in de inspraak aan hogescholen en universiteiten? Eerst maar eens kijken hoe het gaat nu de medezeggenschapsraden extra macht hebben gekregen. Selectie aan de poort van opleidingen? Voor- en tegenstanders gaan elkaar in evenwicht houden. En zo zal het op veel dossiers gaan.
Halfzachte afspraken
Het voornaamste twistpunt zullen de ‘kwaliteitsafspraken’ zijn: hogescholen en universiteiten moeten op de een of andere manier hun onderwijs (blijven) verbeteren, zeker als ze honderden miljoenen extra krijgen dankzij het afschaffen van de basisbeurs.
Maar hoe die afspraken eruit gaan zien? Niemand die het weet. De VVD zou graag opnieuw harde afspraken maken, net als de afgelopen jaren, maar staat daarin tamelijk alleen en zal – jawel – een compromis moeten sluiten.