Psycholoog Marit Sijbrandij helpt wereldwijd vluchtelingen met psychische problemen waar geestelijke gezondheidszorg niet voorhanden is. Onder meer met een vertaalapp.
Sinds het begin van de oorlog in Syrië, in 2011, zijn er ruim vijf miljoen Syriërs hun land uit gevlucht. Het merendeel van hen zit in omringende landen als Jordanië en Libanon, de rest kwam in Europa terecht. Nederland ving er ongeveer 35.000 op.
Naar schatting dertig procent van hen heeft psychische problemen, veroorzaakt door wat ze hebben meegemaakt in de oorlog en op hun zware tocht naar een veilig heenkomen. “In Nederland vinden ze nauwelijks hun weg naar de GGZ”, vertelt psycholoog Marit Sijbrandij, die onlangs twee subsidies van in totaal 800.000 euro kreeg voor twee onderzoeksprojecten rond psychische hulp aan vluchtelingen.
Schaamte voor psychische klachten
De taalbarrière is een probleem voor Syriërs die hulp nodig hebben, maar ook cultuur en stigma zijn factoren. “We hebben de indruk dat voor Syriërs ons huisartssysteem, waarbij je eerst naar een huisarts moet en dan een doorverwijzing krijgt en ook nog een eigen bijdrage moet betalen, een hoge drempel is”, aldus Sijbrandij. “Daarnaast is er in de Syrische gemeenschap ook schaamte voor psychische klachten.”
Bovendien is er in Nederland een groot tekort aan Arabisch sprekende psychologen, laat staan psychologen die Syrisch-Arabisch spreken. Sommige Syriërs beroepen zich daarom op hun eigen informele netwerk om bijvoorbeeld aan slaapmiddelen te komen.
Audiotool in dialect van vluchtelingen
Een van de twee onderzoeksprojecten richt zich op een vertaalapp, waarmee vluchtelingen vragenlijsten kunnen invullen. Daar kreeg ze 250.000 euro voor van de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie ZonMw.
Het gaat om een bestaande app, ontwikkeld aan het University Hospital Zürich, in Zwitserland. “Een audiotool”, legt Sijbrandij uit, “in het dialect dat de vluchtelingen zelf spreken. Die horen iemand een aantal vragen oplezen en kunnen dan kiezen uit een aantal mogelijke antwoorden.”
Zorgverleners bepalen dan naderhand op basis van die antwoorden of er hulp nodig is en welke hulp dat dan is. “Ook deze tool heeft voordelen ten aanzien van het werken met een tolk, omdat voor vluchtelingen de drempel lager is om over intieme zaken te spreken, zoals bijvoorbeeld relatie- of seksuele problemen.” Daarnaast verkleint dit ook de kans op sociaal wenselijke antwoorden.
Laagdrempelige psychische bijstand
Vanuit de VU is Sijbrandij samen met Pim Cuijpers coördinator van al die projecten, waarbij onderzoekers en hulporganisaties uit Duitsland, Zwitserland, Turkije, Libanon , Jordanië en Australië zijn betrokken. Ze denkt met de behandelingen – via task-shifting of met een app – een oplossing in handen te hebben voor een probleem dat in alle landen waar vluchtelingen worden opgevangen, alleen maar groter zal worden. “Met beperkte middelen kunnen we een effectieve behandeling aanbieden, die uiteindelijk hopelijk kostenbesparend zal blijken te zijn.”
Bovendien is het verminderen van psychische klachten ook belangrijk voor een goede integratie, gelooft Sijbrandij. En ten slotte zou deze manier van behandelen ook effectief kunnen zijn bij andere vormen van laagdrempelige psychische bijstand, bijvoorbeeld slachtofferhulp.