“Maar jij bent toch helemaal niet grappig?”, stelde zijn schoonmoeder toen Van den Elzen na zijn bachelor begon met stand-up. Daar heeft ze wel een punt, vindt hij. Al is er wel een verschil tussen grappig zijn in het dagelijks leven en een grap kunnen leveren op een podium. “Dat laatste is echt een performance, terwijl je eigenlijk wilt dat het overkomt alsof je alles ter plekke bedenkt. Voor elke show denk ik nog: ik weet niet wie deze mensen aan het lachen gaat maken vanavond, maar ik ben het niet.”
2013 – 2016 Bachelor politicologie aan de Universiteit Nijmegen
2018 – 2019 Master Global Environmental Governance, Sustainability and Climate Change aan de VU
Makkelijk scoren
Inmiddels is zijn materiaal overwegend “links, liberaal en progressief” maar toen hij zo’n vijf jaar geleden begon, was dat wel anders. “Dan ben je vooral bezig met grappig zijn – op wat voor manier dan ook scoren bij het publiek. In de kroegen waar ik begon, kreeg je de vaste gasten meer aan het lachen met platte humor dan met zware politieke conferences. Ik heb toen wel conservatieve grappen gemaakt waar ik niet trots op ben – collega’s hebben me daar ook wel op gewezen.”
Daar vanaf durven stappen en zijn politieke kleur laten zien was nog wel spannend, maar inmiddels staat hij in diezelfde kroegen met zijn politieke materiaal. “Je verliest publiek, maar hoopt ook iets te winnen. Vrouwonvriendelijke grappen uit het cabaret van de jaren ’90 hebben we wel een beetje gehad.”
‘Ik heb conservatieve grappen gemaakt waar ik niet trots op ben’
Toch zou hij die eerste sketches niet bestempelen als makkelijk scoren. “Juist de grappen waar mensen dat van zeggen, zijn vaak moeilijk. Cruijf zei ook: Voetballen is heel simpel maar het moeilijkste wat er is, is simpel voetballen. Als je een grap over seks wilt maken, moet je van goeden huize komen om niet iets te vertellen wat iedereen al duizend keer heeft gehoord.”
Wachten op gelach
Of dat hem is gelukt in zijn nieuwe show Meer kan ik er niet over zeggen, die juist over seks en politiek gaat (“de leukste dingen in mijn leven om mee bezig te zijn”), durft hij niet te zeggen. “Ik ben bang… het kan best dat het publiek alles wat ik vertel al een keer heeft gehoord, maar het is wel míjn manier van vertellen.”
Naast Van den Elzen ligt zijn script. Op de setlist staan zo’n twintig thema’s als ‘seksstrand’, ‘een bus met bejaarden’, ‘biseksualiteit’, ‘Mark Rutte’. Die laatste, seks of politiek? “Politiek. Hij zal vast seks hebben gehad, maar je ziet het niet aan hem.”
In de zijlijn van zijn sketches schrijft hij opdrachten aan zichzelf: niet je naam zeggen bij de intro (“mensen hebben een kaartje gekocht om naar me te komen kijken”), zeg dit kwaad, neem de tijd. Elke witregel is het einde van een grap, maar pauze inlassen voor gelach doet hij niet. “Ik ga altijd meteen door met de volgende zin en dan hoop je maar dat het komt.”
Familie onder de bus
Van den Elzen schrijft ook voor het satirisch nieuwsprogramma Dit was het nieuws, en volgt voor zijn Youtubekanaal onder de serienaam ‘saaie kutpolitiek’ “het nieuws, zodat jij dat niet hoeft”. Zo heeft hij een serie waarin hij met jolige ondertoon de toeslagenaffaire uiteenzet. Ziet hij zichzelf dat ook doen met een onderwerp als seks? Schuwt hij grappen over seksueel geweld bijvoorbeeld? “Peter Pannekoek is daar zeer bedreven in, hij heeft een hele show gemaakt over de twee kanten van MeToo. Ik vind dat alles moet kunnen, overal is ook al eens een grap over gemaakt. De vraag is wel: ben je oprecht. Je hebt ook cabaretiers die alleen onderwerpen pakken om te provoceren, dat vind ik niet zo interessant.”
‘Als je politicus wilt worden, kun je beter economie studeren’
In een van zijn filmpjes grapt hij dat zijn oma zo rechts is dat het niet erg zou zijn als ze de volgende verkiezing niet haalt. Of zijn oma dat kan hebben weet hij niet, ze heeft geen Facebook. Ook zijn vader spaart hij niet in zijn show, wanneer hij bijvoorbeeld vertelt over de twee Poolse mannen die tien jaar lang illegaal in een caravan in hun achtertuin woonden om als goedkope arbeidskrachten ingezet te worden op hun boomgaard. “Dat was niet oké.” Wel volgt dat voor de bus werpen op een “ode aan ons pap”, voor de balans.
Beter economie studeren
Ondanks Van den Elzens interesse in de politiek vond hij zijn bachelor politicologie maar saai. Hij haalde zijn diploma met zessen en zevens. Omdat hij niet meteen van “stand-uppen” kon leven, ging hij toch maar een master doen. Daar slaagde hij cum laude voor. Toch ambieert hij geen politieke carrière. “Als je politicus wilt worden, kun je ook veel beter economie studeren dan politicologie, dat zou ik studenten als tip meegeven.”
Zijn podium ziet hij wel als mogelijk middel om draagvlak te creëren voor een politieke agenda, bijvoorbeeld voor het idee om de Eerste of Tweede Kamer te vullen met mensen die via loting zijn geselecteerd in plaats van door verkiezingen. “Ik las hier een boek over en dacht eerst: dit kan nooit. Na afloop was ik helemaal overtuigd, je voorkomt dat de elite de macht heeft. Helaas was mijn show al af toen ik dit boek las.”
Is Van den Elzen niet bang dat, mochten zijn plannen veranderen, zijn stand-up achtergrond een toekomstige politieke carrière zal dwarsbomen? “Ik zie mezelf om precies die reden niet de politiek ingaan: dan kun je niet meer alles zeggen wat je wilt. Mocht ik ooit van gedachte veranderen, zal ik ongetwijfeld eerst een hoop recht moeten zetten.”
Voor de première van zaterdag 28 januari om 20.00 uur in Griffioen zijn nog kaartjes te koop.