De VU moet de komende jaren tientallen miljoenen euro’s bezuinigen, waarvan volgend jaar minstens 25 miljoen. De ondernemings- en studentenraad zien de noodzaak van besparen in, maar wil het onderwijs zoveel mogelijk ontzien. Volgens de kadernota 2016 moet de VU de komende drie jaren jaarlijks tussen de 25 en 31 miljoen bezuinigen om een sluitende begroting te bereiken. De bezuinigingen komen onder meer doordat het aantal studenten daalde van 24.517 in 2012 naar 23.656 in 2014. Die daling zet dit jaar door.
Slechte timing
“Als je 25 miljoen euro tekort dreigt te komen, moet je wat doen. Dus de medezeggenschap ziet de noodzaak van bezuinigen wel degelijk in. Maar we vinden dat je de oplossingen goed moet wegen en kijken of er alternatieven zijn”, zegt de OR-voorzitter Jelly Reinders. “De timing is slecht. Het college wil dat de faculteiten hun gemaakte begrotingen nog eens tegen het licht houden. Dit betekent grote onrust bij de voorbereiding van het onderwijs 2016-2017. Afdelingsdirecteuren zeggen nu tegen hun opleidingsdirecteuren hoeveel geld er is om gemaakte onderwijsplannen te realiseren. Als de kaasschaaf er overheen gaat, levert dat in dit stadium onomkeerbare schade op.”
Breder perspectief
“Je moet de bezuinigingen natuurlijk ook in perspectief zien. De VU heeft volgend jaar bijna 500 miljoen aan inkomsten. Dan gaat het om vijf procent besparen. Natuurlijk doet dat pijn, maar het is nog op te brengen”, stelt OR-lid Lambert Truijens. “Een deel van de bezuinigingen gaat op grond van dalende studentenaantallen. Dat kan de ene afdeling veel harder treffen dan de andere. Als de bezuinigingen via het verdelingsmodel Vusam gaan oplopen tot tien procent, wat dreigt te gebeuren bij sommige afdelingen, heeft dat drastische gevolgen. Daarom willen we er geen extra algemene korting bovenop: die van 3,8 miljoen euro op de faculteiten. We denken dat er substantieel bespaard kan worden door echt werk te maken van centrale inkoop. De VU koopt jaarlijks voor 140 miljoen in. Ook op externe inhuur van personeel kan worden bespaard. Daar gaf de VU in 2014 ruim 26 miljoen uit. Is al die externe inhuur nodig en kan er over de tarieven opnieuw onderhandeld worden?”
Minister moet dokken
Ook de studentenraad wil op voorhand niet extra bezuinigen op het onderwijs, zegt usr-voorzitter Bram Kragting. “De minister heeft toegezegd dat er meer docenten komen in ruil voor het afschaffen van de basisbeurs. Maar geeft daar pas na 2018 budget voor en vraagt de universiteiten geld voor te schieten. De VU heeft dat geld niet. Dus zou het mooi zijn als de minister nu alvast met extra geld over de brug komt.”
Minder studenten
Ondanks alle mooie beloftes van de minister in de media krijgen de universiteiten komend jaar minder geld van het Rijk en minder geld per student. Dat kost de VU volgend jaar zo’n tien miljoen. “Deels komt dat door dalende aantallen studenten, maar we hebben ook nog steeds te maken met langlopende bezuinigingen. Daar hebben we de komende jaren ook nog mee te maken. De bezuinigingen zijn dus niet alleen een gevolg van het beleid van de VU”, aldus Truijens.
Duurdere huisvesting
Een andere reden van de noodzaak tot bezuinigen zijn de oplopende kosten voor huisvesting. Die dreigen volgend jaar met 12 miljoen euro te stijgen tot 117 miljoen euro. Het bestuur wil daarop in ieder geval 6 miljoen besparen. Daar is de medezeggenschap het mee eens. Truijens: “De afspraak was dat de huisvestingslasten niet boven de 14 procent van de totale VU-inkomsten zou uitkomen. Dat gaat nu tijdelijk stijgen tot zo’n 16 procent. Dus het is terecht om daarop proberen te besparen. Tachtig procent van de huisvestingskosten is gebonden aan het aantal vierkante meters. Dus efficiënter gebruik van ruimtes is zeer wenselijk, zoals het delen van werk-, vergader- en stiltekamers. Dan kunnen we waarschijnlijk meer meters afstoten die we nu huren.”
Ook Kragting pleit voor beter ruimtegebruik. “We zien de noodzaak van nieuwbouw wel, maar efficiënter ruimtegebruik is van groot belang. Bij geneeskunde worden nu tentamens op zaterdag gehouden in het licht van efficiënt ruimtegebruik en gebrek aan tentamenzalen. De vraag is of dit wenselijk is.”
Slinkende reserves
Mede door de investeringen in de nieuwbouw is het eigen vermogen van de universiteit de afgelopen jaren flink afgenomen. Vorig jaar kwam de VU 18 miljoen te kort en dit jaar waarschijnlijk 12 miljoen. Truijens: “Het klopt dat de reserves van de VU in de buurt van de kritische grens van 30 procent solvabiliteit komen. We zitten er nog een paar procent boven en dat is zeker een aandachtspunt.”
Paard achter de wagen
Daarom wil het bestuur volgend jaar minstens 3 miljoen euro overhouden. Daarvoor moet dit bedrag extra worden bezuinigd. Daar is de medezeggenschap het niet op voorhand mee eens. Kragting: “Als je dat geld weghaalt bij het onderwijs, span je het paard achter de wagen. Dan tref je de universiteit in het hart van de kernactiviteiten. Daarom pleiten wij om een middenweg te zoeken tussen de 3 miljoen en een nulbegroting. Daarmee kun je de faculteiten ontzien. En als de universiteit niet in het rood komt, is dat volgens ons verantwoord.”
Reinders kan zich daarin vinden. “Het bestuur zegt dat de precieze omvang van de bezuinigingen nog niet vaststaat en eerst met de faculteiten wil gaan praten over hoe de pijn uitpakt. Maar ondertussen hangt die korting van 3,8 miljoen wel boven onze hoofden.”
Besparen kan
Er is een aantal door het bestuur voorgestelde bezuinigingen waar de medezeggenschap minder moeite mee heeft. Zo wordt 6 miljoen bespaard op projecten voor onderwijsvernieuwing en samenwerking met de UvA. “Nu ja, dat gaat om geld dat vorig jaar al was gereserveerd, maar niet is uitgegeven omdat er niet voldoende geschikte projecten waren ingediend”, aldus Truijens.
Zuiniger met ict
Ook stijgt het budget voor ict met 4 miljoen minder dan was voorzien. De studentenraad vindt dat een punt van aandacht, zegt Kragting. “Ict wordt steeds belangrijker bij het onderwijs en de begeleiding van studenten. Bij de reorganisaties van de studentondersteuning is steeds gezegd dat door betere ict-systemen de begeleiding juist in kwaliteit zou vooruitgaan. Maar dan moeten die systemen op tijd klaar zijn en ze moeten werken zoals is beloofd. Volgens mij heeft de VU daar nog een flinke slag te maken.”
Nieuwe cao
Nog een reden waarom er moet worden bezuinigd is dat de personeelskosten oplopen door de nieuwe cao. Zo krijgen alle medewerkers in juni een eenmalige toeslag van 350 euro die de faculteiten en diensten zelf moeten betalen. Moeten we het personeel oproepen dat geld in het VU-busje te storten?
“Dat lijkt me geen goed idee”, zegt Reinders. “Dat zijn afspraken uit de cao en daar gaan we niet over. Het personeel werkt trouwens erg hard en heeft de afgelopen tijd veel voor de kiezen gekregen. Daar mag best iets tegenover staan. Bovendien moet je kijken naar oplossingen die écht iets opleveren. Het is wel een goed idee om in deze sombere tijden solidair met elkaar te zijn. Daarom steunen we het initiatief van het bestuur om te kijken waar je echt kunt besparen. Als eenheden meer kunnen besparen dan andere door slimmer in te kopen bijvoorbeeld, moeten ze dat zeker doen.”