“Als je nu besluit om dit onderzoeksgebied op te heffen, verdwijnt deze kennis definitief uit Nederland.” Associate professor Janne Koornneef doelt op het zeer specialistische onderzoek van het NIGel lab van aardwetenschappen. In dit lab is het mogelijk om van kleine hoeveelheden materiaal vast te stellen waar het vandaan komt en hoe oud het precies is door te kijken naar isotopen, versies van hetzelfde element met een verschillend aantal neutronen in de kern. De verhoudingen tussen isotopen zijn specifiek voor een bepaalde plaats en tijd.
Aardwetenschappers gebruiken isotopenchemie om de herkomst van gesteenten te onderzoeken, maar de methode wordt ook gebruikt door een breed scala aan andere wetenschappers, zoals archeologen, erfgoedonderzoekers, planetenonderzoekers en forensische wetenschappers. Want ook een haar, een inclusie in een mineraal, een steen uit de ruimte of een likje verf kan met isotopenchemie heel precies worden geanalyseerd.
Pefecte timing?
Voor dat onderzoek kreeg aardwetenschappen een NWO subsidie om een spiksplinternieuwe onderzoeksfaciliteit te bouwen in haar nieuwe gebouw. Dit lab zou bestaan uit vier grote massaspectrometers, om samples te analyseren en een clean lab om de samples te prepareren. Uniek aan het NIGel lab is dat het minieme hoeveelheden materiaal kan onderzoeken. Het clean lab en de massaspectrometers zijn state of the art. Een tweede lab van deze omvang en kwaliteit is er niet in Nederland.
Partners in het lab zijn onder meer het Rijksmuseum, de opleiding archeologie van de universiteit Leiden, de opleiding geoscience van de Universiteit Utrecht. het Nederlands Forensisch Instituut (NFI) en de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE).
“Toen we in 2021 hoorden dat ons voorstel bij NWO gehonoreerd was, dachten we dat het niet beter kon. De timing was perfect: ons nieuwe lab zou worden meegenomen in de nieuwbouw, waardoor we het meteen zo goed mogelijk konden inrichten”, vertelt Koornneef.
NWO financierde het massaspectrometer lab dat 4,3 miljoen kost en twee postdocs voor 6 ton. De VU zou als tegenfinanciering het clean lab betalen dat 2,5 miljoen zou gaan kosten. De massaspectrometers worden momenteel neergezet en ingeregeld in de kelder, maar aan het cleanlab wordt al ruim een jaar niet meer gebouwd. De VU komt daarmee haar matchingsverplichting jegens NWO niet na, wat kan betekenen dat ze de 4,3 miljoen subsidie aan NWO moet terugbetalen. “Het is goedkoper om het clean lab wel te bouwen”, merkt Koornneef op.
Alternatief bezuinigingsplan
De hele vertraging in de bouw lijkt samen te hangen met de dreigende reorganisatie of misschien zelfs opheffing van de afdeling aardwetenschappen, maar officieel heeft het personeel daar nog niks over gehoord.
Er gebeuren de laatste tijd wel meer dingen die de onrust onder de aardwetenschappers hebben vergroot: sinds januari geldt er een totale vacaturestop– ook voor het aannemen van promovendi en postdocs waarvoor de financiering al rond was- en vorige week kreeg het personeel een mailtje of ze een plan B willen bedenken voor het veldwerk, dat in mei en juni plaatsvindt. Ook is de proefstudeerdag voor nieuwe bachelorstudenten verzet van 3 naar 17 april.
“Als die dingen een indicatie zijn van wat het faculteitsbestuur wil met de afdeling, dan ziet het er niet goed uit”, stelt universitair docent Bernd Andeweg.
Ondertussen krijgt het personeel geen informatie. Het faculteitsbestuur werkt al sinds afgelopen zomer met een speciale commissie aan een reorganisatieplan. Dat plan zou in het eerste kwartaal van 2025 klaar zijn, maar nu wordt het waarschijnlijk april. Een van de discussiepunten is het bedrag dat bezuinigd moet worden. Volgens eerder genoemde cijfers gaat het om vijftien tot twintig banen, dat is de helft van de huidige staf, maar helder onderbouwde cijfers over hoe groot het tekort nu eigenlijk is, krijgen de aardwetenschappers niet.
De medewerkers hebben ondertussen zelf maar een toekomstscenario gemaakt waarin ze ook bezuinigen, maar de bestaande structuur van de afdeling zoveel mogelijk overeind blijft en er zo weinig mogelijk ontslagen vallen. Dat plan ligt momenteel bij de Onderdeelcommissie en de Ondernemingsraad.
Positieve evaluaties
Aardewetenschappen zit in financieel zwaar weer sinds de bètafaculteit met een nieuw financieringsmodel rekent waarbij de kosten van labs direct worden doorberekend aan de afdelingen die ze gebruiken. Aardwetenschappen is relatief klein (zo’n 350 studenten) en de gespecialiseerde onderzoeksfaciliteiten zijn duur.
Daar staat tegenover dat de afdeling zowel qua onderwijs als onderzoek tot de wereldtop behoort. Studenten geven hun studie al jaren hoge evaluaties. De opleiding is al sinds 2015 een topopleiding, volgens vergelijkingssite studiekeuze123. Bovendien is er grote vraag naar afgestudeerde aardwetenschappers, zowel bij bedrijven als bij de overheid. Daarom is er ook vanuit het werkveld protest tegen de bezuinigingsplannen. Onder meer weerman Peter Kuipers Munneke en Nioz-directeur Han Dolman spraken zich uit tegen de dreigende opheffing van Aardwetenschappen.
Een superuniek lab waarvoor NWO 4.3 miljoen heeft verleend op voorwaarde van matching van de VU. Dat geld moet de VU dus terugbetalen conform de vigerende subsidievoorwaarden. Maar veel erger is dat hier een unieke faculteit wordt gesloopt, waar mensen worden opgeleid waar in Nederland grote vraag naar is. Aardwetenschappen is een cruciaal vakgebied, omdat het ons inzicht geeft in de werking van de aarde en de impact van menselijke activiteiten op het milieu. Door kennis van geologie, klimaatverandering, oceanografie en andere gerelateerde onderwerpen te vergaren, kunnen we milieuproblemen beter begrijpen en oplossingen vinden voor duurzaamheidsvraagstukken als energietransitie, grondstoffenschaarste, bodemdaling en kustverdediging . Aardwetenschappers helpen bij het voorspellen van natuurrampen, het beschermen van hulpbronnen en het bevorderen van een veilige leefomgeving. Deze opleiding biedt studenten de tools om bij te dragen aan het behoud van onze planeet en de gezondheid van toekomstige generaties. In haar hemelse domheid heeft het faculteitsbestuur bedacht dat hier het mes in gaat. Maar hoe precies, dat houden ze al tijden voor zich, daarbij de hele opleiding aardwetenschappen zwaar te schofferen. Onbehoorlijk bestuur is hierbij een eufemisme.
Wonderlijk dat deze reactie anoniem is. Waarschijnlijk van iemand die maar al te goed weet wat het probleem bij aardwetenschappen is als je kijkt naar de financiën. Dit heb ik jaren lang kunnen zien als lid van de medezeggenschapsraad (OC). De financiering van de laboratoria zoals het heel veel geld kostende isotopen lab is altijd een terugkerend probleem geweeest. Running costs waaronder ook personeel zijn gigantisch en worden slechts ten dele gedekt door de 3e en 2e geldstroom bronnen met de onzekerheid van continuïteit. Vanuit deze projecten worden wel de peperdure nieuwe machines aangeschaft vaak ook nog eens met financiële matching vanuit afdeling of centraal, maar geen volledige dekking van de extreem hoge running costs. Zo vormen de running costs van de massaspectrometers na aanschaf de molenstenen op de begroting. Dit zegt overigens niet over het excellente en essentiële onderzoek wat in deze laboratoria wordt gedaan en de belangrijke rol die deze labs innemen in het onderwijs. Echter zolang er geen goede basis financiering voor deze faciliteiten bestaat zal de toch al relatief kostbare opleiding aardwetenschappen nooit levensvatbaar kunnen zijn. Ik had indertijd nogal wat kritiek vanuit de OC op de schimmige financiën bij aardwetenschappen. Om carrière te mogen maken kon ik beter maar stoppen met met mijn OC lidmaatschap….Uiteindelijk is indertijd mijn hele vakgroep opgeofferd aan deze financiële schemering waarin ego en eigen belang de boventoon leek te voeren.
Het zou een doodzonde zijn, om in VU jargon te spreken, om deze opleiding te laten sneuvelen gezien de maatschappelijke essentie. Dit is dus helaas in het verleden wel gebeurt met groep hydrogeology binnen aardwetenschappen, water was kennelijk niet belangrijk genoeg. Het zelfde financiele probleem lag hier ook nu weer aan ten grondslag. L’ histoire se repète maar nu voor de hele opleiding. Inmiddels klagen o.a. de waterleiding bedrijven steen en been over het gebrek aan goed opgeleide hydrogeologen.
Ik wens jullie een gezonde financiele toekomst toe, aan de inzet van het personeel ligt het niet. Tot slot laat het duidelijk zijn, zonder labs is aardwetenschappen geen volwaardig onderzoek en onderwijs instituut.
Michel
Collega Douwe van Hinsbergen uit Utrecht vroeg zich af dat als we het leger zo hard willen uitbreiden, in wat voor tanks ze gaan rijden. Bamboe? Alles wat je om je heen ziet komt uit een gat in de grond als het niet dierlijk of plantaardig is. Daar zijn Aardwetenschappers voor nodig. Voor je fiets, huis, trein, nieuwe gebouwen, zonnepanelen, noem het maar.
De huidige generatie bestuurders, waar de VU geen uitzondering op is, bestaat uit managers en economen. In plaats van dat het probleem bij de bron wordt opgelost, worden problemen doorgeschoven naar beneden. Wat resulteert in het afstoten van de kerntaken, zoals onderwijs en onderzoek (wat doet een universiteit eigenlijk nog meer?). Dat dit ten koste gaat van een goedlopende opleiding, is ondergeschikt
Toen de brugwachter ‘op locatie’ kon worden vervangen door een man achter een computer, werden veel brugwachters ontslagen. De opvolgende zomer bleken er te weinig brugwachters te zijn, wat voor weg-en waterverkeer natuurlijk een ongewenste situatie opleverde. In plaats van het terugkeren naar de kerntaak: zorgen voor voldoende brugwachters, werden managers aangesteld om het werk van de brugwachters (waar een tekort aan was) te overzien. Je kan wel raden hoe het de opvolgende zomer verliep….