Wat vindt u van het rapport?
“Het komt overeen met wat ik zelf ook denk te zien. Tijdens de corona-epidemie werd met name op sociale media zoveel haat gespuwd dat mensen zich niet meer veilig voelden en aan zelfcensuur gingen doen. Binnen de universiteit zelf voelt een grote meerderheid zich wel veilig, en ook die indruk komt overeen met de conclusies in het rapport. De decanen en ik houden het scherp in de gaten. Vandaag hebben we het er nog over gehad.”
Zelfcensuur in het hoger onderwijs
Afhankelijk van hun discipline zegt 4 tot 26 procent van de onderzoekers in de afgelopen drie jaar aan zelfcensuur te hebben gedaan, aldus het rapport ‘Onderzoek naar zelfcensuur in hoger onderwijs en wetenschap’. Bij docenten is dat 12 tot 22 procent en van de studenten heeft 7 tot 33 zelfcensuur toegepast.
Jullie focussen je dus op het goede nieuws. Maar een substantiële minderheid voelt zich wel degelijk genoopt tot zelfcensuur, ook door reacties binnen de universiteit. Studenten durven zich volgens het rapport niet uit te spreken vanwege docenten met een sterke mening…
“En andersom zijn docenten ook bang voor studenten. Dat is waar, en dat nemen we zeer serieus, maar de mate van zelfcensuur die werd gevreesd en tot een politiek actief thema werd gemaakt, komt niet uit het onderzoek. De vrijheid om je te uiten zou massaal in het gedrang zijn en ik ben blij te lezen dat dit niet het geval is.”
Het rapport komt voort uit de politieke discussie in de Tweede Kamer en de media, die specifiek ging over linkse wetenschap en over woke, die de academische vrijheid zouden bedreigen.
“De discussie gaat over activisme in de wetenschap, uit zowel linkse als rechtse hoek. Ik denk dat je wetenschap en activisme niet helemaal kunt scheiden. Als je bepaalde kennis hebt, bijvoorbeeld dat de wereld naar de knoppen gaat door te veel CO2-uitstoot, heb je in zekere zin de morele plicht om daarnaar te handelen. Als het maar een wetenschappelijke discussie blijft en je verschillende perspectieven blijft opzoeken, altijd actief op zoek blijft gaan naar andere zienswijzen. ‘Blind’ activisme heeft geen plek in de universiteit.”
Soms gaat het in het rapport over docenten die dingen niet zeggen uit vrees dat hun hele college dan alleen nog maar dáárover gaat, of uit consideratie met andermans gevoelens. Is het predicaat zelfcensuur daar niet wat te zwaar voor?
“Daar ben ik het mee eens. Zelfcensuur is systematisch bevindingen uit je eigen wetenschappelijke onderzoek verzwijgen omdat je bang bent voor de gevolgen.”
Studenten die bang zijn voor docenten met een sterke mening, moeten die niet gewoon wat stoerder zijn?
“Studenten mogen een docent altijd vragen naar hun bronnen. Maar ze mogen soms ook wat meer vertrouwen hebben in de expertise van de docent. Omgekeerd leren we studenten natuurlijk eveneens om zich op feiten en argumenten te baseren en niet alleen meningen te geven. Dat lijkt me een van de kernpunten van goed academisch onderwijs.”