De nieuwe coalitie zet het mes in het hoger onderwijs en de wetenschappen: een miljard euro per jaar gaat eraf, de komende kabinetsperiode. Het gaat onder meer om de langstudeerboete, minder buitenlandse studenten en het schrappen van de sectorplannen voor hbo- en wo-onderzoek.
Alles bij elkaar een ramp voor universiteiten, waarschuwen geesteswetenschappers van de Universiteit Leiden. “Dat het desastreuze gevolgen gaat hebben vereist geen academisch onderzoek”, schrijven ze op hun campagnewebsite.
Remco Breuker, hoogleraar Koreastudies in Leiden en prominent lid van WOinActie, verwacht dat de bezuinigingen veel drastischer gevolgen hebben dan veel mensen denken. “Het is echt een perfect storm die nu op ons afkomt”, zegt hij. “Vooral in combinatie met het weren van buitenlandse studenten gaan deze bezuinigingen echt pijn doen. De geesteswetenschappen lopen enorm gevaar.”
Niet direct relevant
Vorige week bedacht hij deze actie. Zijn collega’s Miko Flohr en Larissa van den Herik wilden gelijk helpen. In de hal van de Haagse campus van de Universiteit Leiden, achter de koffiehoek, leggen ze deze donderdagmiddag uit dat Nederland niet zonder hen kan.
Waarom, bijvoorbeeld, moeten we alles weten over Romeins glas? Miko Flohr, universitair docent oude geschiedenis, vertelt op aanstekelijke wijze hoe innovaties in het Romeinse rijk tot stand kwamen. Soms uit oude technieken die een sluimerend bestaan leidden.
Glas bestond al langer, legt Flohr uit, maar pas toen de Romeinen het doorzichtig konden maken nam het gebruik ervan een vlucht. Toen verspreidde het zich ineens door het hele Romeinse rijk. Maar ook lange tijd niet daarbuiten. “De controle hebben over kennis en innovatie is essentieel”, concludeert Flohr.
Kennis die niet direct relevant lijkt te zijn, kan dat alsnog worden. Flohr: “De geesteswetenschappen zijn net als een kip met gouden eieren. Je moet alle eieren leggen om dat ene gouden exemplaar te vinden.”
Op zoek
Tussen het handjevol bezoekers zitten ook Tweede Kamerleden Luc Stultiens en Lisa Westerveld van GroenLinks-PvdA. Stultiens is altijd op zoek naar nieuwe argumenten om zich tegen de geplande bezuinigingen te verzetten, legt hij uit. “En het is goed dat studenten en academici zelf ook actie voeren.”
Zijn geesteswetenschappers inderdaad onmisbaar? Jawel, maar je moet niet naar het directe rendement kijken, zegt Stultiens. Indirect wel: “Juist nu, in tijden van desinformatie, zorgen wetenschappers voor de kennis en de feiten.”
Wereldwijd
Larissa van den Herik, hoogleraar internationaal publiekrecht, doet nog iets anders, legt ze uit: ze ontwikkelt nieuwe juridische concepten die de wereld veiliger kunnen maken. Ze voert haar publiek in een kwartier eerst terug naar Oekraïne, waar zo’n tachtig jaar geleden door twee wetenschappers de termen ‘genocide’ en ‘misdaad tegen de menselijkheid’ werden uitgevonden. Toen waren het nog woorden, nu kun je ermee naar de rechter.
Kunnen we op diezelfde manier nieuwe termen ontwikkelen waarmee rechters straks ‘agressors’ kunnen bestraffen? Zodat landen die een oorlog beginnen zich daarvoor moeten verantwoorden? Dat is een van de vragen waar specialisten zich nu over buigen.
Van den Herik breekt een lans voor internationalisering: “Van over de hele wereld komen mensen naar Leiden om van ons over internationaal recht te leren”, zegt ze, verwijzend naar Hugo de Groot, grondlegger van haar vakgebied. “Nederland is hierin altijd belangrijk geweest. Dat moet je uitbouwen, niet afbreken.”
Randstad
De communicatiemedewerker van de faculteit geesteswetenschappen verontschuldigt zich een beetje dat er zo weinig toehoorders zijn: het is al bijna vakantie. Maar dan, strijdvaardig: “We kunnen niet wachten, want op dit moment wordt er een nieuwe begrotingen gemaakt op het ministerie.”
Vanuit de Haagse campus kun je ze net niet zien, de onderwijsambtenaren die nu op een steenworp afstand zitten te puzzelen met het hoofdlijnenakkoord. De muren van de campus zijn van glas, mensen lopen langs en een tram rijdt voorbij, maar het geluid komt niet binnen.
Remco Breuker hoopt dat universiteiten samen een front kunnen vormen tegen het nieuwe kabinetsbeleid. Hij is bang dat ze anders tegen elkaar worden uitgespeeld: in de Randstad zullen de maatregelen tegen internationale studenten veel steviger zijn, vermoedt hij, dan in de grens- en krimpregio’s, waarvoor allerlei uitzonderingen in de maak zijn. “Alleen een verenigd hoger onderwijs kan ons redden.”
De komende weken zijn er nog meer lunchcolleges, in Leiden en Den Haag. Ook vertellen wetenschappers in videoboodschappen van een minuut over de relevantie van hun vakgebied voor Nederland.