Is het nieuws dat vrouwen steeds crimineler worden? Dat vroegen diverse media zich af naar aanleiding van de publicatie van het boek Criminele meisjes en vrouwen dat 39 wetenschappers van de VU en UvA donderdag 24 januari publiceerden.
‘Crimineel steeds vaker vrouw’, kopte het Algemeen Dagblad 22 januari. ‘Vrouw wordt gevaar’, maakte het Gelders Dagblad ervan. Het persbericht ‘Steeds meer criminele vrouwen en meisjes in Nederland’ trok de aandacht van alle media. VU-wetenschapper Anne-Marie Slotboom, een van de drijvende krachten achter het boek, mocht zelfs bij Pauw & Witteman en andere tv- en radioprogramma’s komen opdraven.
Criminele emancipatie
Maar is ‘vrouw vaker in criminaliteit’ wel nieuws? Dat vroeg onder anderen Gerard Mulder zich in Het Parool af. “Criminele meisjes en vrouwen komen veel te laat in beeld. Er moet al een belletje gaan rinkelen als een pubermeisje uit een moeilijk gezin begint te spijbelen”, citeert hij Slotboom. “Heb ik dit al niet veel eerder gelezen over jongens?” voegt hij er ironisch aan toe. Ook de Volkskrant noemt de criminalisering van vrouwen een gevolg van emancipatie, wat al langer bekend was.
Wat is nieuw
Bij de presentatie van het boek legde Slotboom nog eens uit wat er dan wel echt het nieuws was. Namelijk het boek zelf. “Veel onderzoekgegevens over vrouwen en criminaliteit zijn al eerder gepubliceerd, want wij houden ons hier al een aantal jaren mee bezig. Maar nu staan al de gegevens voor het eerst bij elkaar in een handzame bundel. Het is onze bedoeling dat juist mensen in het veld, zoals bij justitie en in de hulpverlening, daar hun voordeel mee kunnen doen.” In de bundel staan dan ook verschillende artikelen over achtergronden van vrouwen die het criminele pad opgaan en de mogelijkheden en effecten van hulpverlening aan vrouwen die met justitie in aanraking komen.
Mannencriminologie
In de inleiding van de bundel stelt Slotboom dat het onderzoek naar vrouwen en criminaliteit nog in de kinderschoenen staat. “Wat weten we eigenlijk over criminele meisjes en vrouwen? Onderzoek en beleid op het gebied van criminaliteit is jarenlang een ‘mannenzaak’ geweest. Er was veel aandacht voor theorieontwikkeling, en beleidsinterventies om criminaliteit onder jongens en mannen te begrijpen, te verklaren en te voorkomen; aandacht voor meisjes en vrouwen was er nauwelijks.”
Vrouwengeweld
Die aandacht komt er nu dus steeds meer. Niet in de laatste plaats omdat inmiddels een op de vijf verdachten van een strafbaar feit vrouw is. Jaarlijks komen 30.000 vrouwen boven de twaalf jaar in aanraking met de politie (tegenover 160.000 mannen) Het aantal vrouwen dat is opgepakt voor geweldpleging is in 16 jaar tijd zelfs verdubbeld. Dat geeft aan dat vrouwen meer doen dan prijskaartjes verwisselen in modezaken of een lipstick stelen. Onlangs is bijvoorbeeld tegen topcriminele Pinny S. 12 jaar celstraf geeist wegens het beramen van moord op Tonnie van Maurik in het nu lopende grote ‘liquidatieproces’.
Inhaalslag
Ook verschillende auteurs in het boek vragen zich af of er alleen sprake is van een inhaalslag van vrouwen of dat er werkelijk sprake is van een verandering in de samenleving. Die vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Zo bestaat de indruk dat politie en justitie vroeger kleine criminaliteit van meisjes en vrouwen eerder door de vingers zagen dan bij jongens. Een deel van de toegenomen melding van criminaliteit komt doordat de politie actiever vrouwen is gaan vervolgen. Terwijl bijvoorbeeld de jeugdcriminaliteit als geheel daalt, zijn er de afgelopen jaren relatief meer meisjes aangehouden.
Nog crimineler
Interessant is ook dat 37 procent van de meisjes tussen de 12 en 17 jaar zelf zegt de afgelopen twaalf maanden een strafbaar feit te hebben gepleegd, tegenover jongens 52 procent. Slechts één procent (5000) van de meisjes werd in 2005 daadwerkelijk door de politiek opgepakt, tegen vier procent van de jongens. Dus als de politie daadwerkelijk sekseneutraal zou handelen stijgt het aantal opgepakte vrouwelijke boefjes aanzienlijk. Opmerkelijk is ook dat allochtone en autochtone meisjes zelf ongeveer evenveel delicten opbiechten, maar dat autochtone meisjes veel vaker met de politie te maken krijgen.
Vrouwencriminaliteit
Een andere vraag die in het boek aan de orde komt, is of er verschillen bestaan in het soort delicten dat mannen en vrouwen plegen. Doorgaans zijn vrouwen minder gewelddadig, maar het aantal vrouwen dat tot tbs is veroordeeld, is de afgelopen decennia ook gestegen. In 2009 waren er 126 tbs-patiëntes, drie keer zo veel als in 1997. In die periode is wel het totale aantal tbs’ers flink gestegen. Nu maken vrouwen 6 procent van het totaal uit, tegen 4 procent toen. Opmerkelijk is dat een op de drie vrouwen met tbs veroordeeld is wegens brandstichting, tegen een op de tien van de mannen.
Brandstichting
Bij de presentatie van de bundel ging klinisch psycholoog Wies van den Bosch nader in op deze groep vrouwen. Ze zei dat de brandstichting vaak de eerste en enige criminele daad van de vrouwen was. En bovendien staken ze vaak hun eigen huis in brand. Dit in tegenstelling tot mannen die juist meestel het pand van een ander in de fik zetten. Zij vermoedt dan ook dat veel van deze pyromane vrouwen eigenlijk zelfmoord wilden plegen. Veel van de patiënten hebben een jarenlange geschiedenis van hulpverlening achter de rug. En vaak is er sprake van mishandeling en seksueel misbruik in de jeugd.
Zelfverminking
Een symptoom van dit destructieve gedrag is zelfverminking bij meisjes. Volgens Van den Bosch is automutilatie bij meisjes zowel wat omvang als ernst betreft, een zwaar onderschat probleem. Het wordt door hulpverleners vaak niet onderkend, of afgedaan als iets wat nu eenmaal voorkomt bij puberende meisjes. Van den Bosch denkt dat bij niet-adequate hulpverlening de psychische problemen tot criminaliteit kunnen leiden. En met een wellicht specifiek vrouwelijke kant. “Ze vertonen regelmatig, soms bizar en excessief, zelfbeschadigend gedrag, en veroorzaken vaak ernstige voorvallen. Ook al vormen ze slechts 22 procent van het aantal patiënten in deze kliniek, ze zijn verantwoordelijk voor 77 procent van de afzonderingsmaatregelen ten gevolge van geweldsincidenten, automutilatie of suïcidepogingen”, staat in de bundel over deze groep vrouwen te lezen.
Wetenschapsfraude
En dan nog even een interessant berichtje uit het NRC Handelsblad van zaterdag 27 januari. Volgens het wetenschappelijke tijdschrift mBio ging het bij meldingen over wetenschapsfraude die binnenkwamen bij het Amerikaanse Office of Research Integrity in 35 procent van de gevallen om een vrouw. Oftewel: criminele vrouwen zijn overal!
Anne-Marie Slotboom, Machteld Hoeve, Menno Ezinga en Peer van der Helm(redactie) Criminele meisjes en vrouwen. Achtergronden en aanpak. Uitgeverij Boom Lemma 406 blz. €37,50
Foto: Anne-Marie Slotboom bij Pauw & Witteman