Kijkers naar het programma Opsporing Verzocht krijgen een zeer vertekend beeld van de criminaliteit in Nederland. Het verhoogt ook hun angst voor criminaliteit, blijkt uit de masterscriptie van (inmiddels afgestudeerde) criminoloog Reinard van Duijn. Dat legt een partij als de VVD geen windeieren.
Keek je voor je scriptieonderzoek zelf wel eens naar Opsporing Verzocht?
Ik keek af en toe. Dan had ik vragen in het achterhoofd als: Waarom kiezen de programmamakers voor deze manier van monteren? En hoe wordt de ‘daadkracht’ van de politie in beeld gebracht? Een nieuw beeld van criminaliteit kreeg ik niet omdat mijn beeld sterk werd gevormd door mijn universitaire opleiding.
Denk je dat een verhoogde angst voor criminaliteit, opgewekt door een programma als Opsporing Verzocht, effect heeft op politiebeleid?
De politie wordt aangestuurd door de politiek. De politiek wordt, in een goed werkende democratie, op zijn beurt weer aangestuurd door de mogelijke angstige burgers. Angst voor criminaliteit is een grote politieke factor waar verkiezingscampagnes flink op in spelen. Met de laatste verkiezingen kan ik me nog wel wat leuzen van de VVD herinneren in de trant van ‘meer blauw op straat’. In die zin heeft een verhoogde angst wel degelijk zijn invloed. Een angstige maatschappij creëert zijn eigen beleid.
Wat voor angst wekt het kijken naar Opsporing Verzocht vooral op?
Er was na het kijken naar Opsporing Verzocht een verhoogde angst om zelf slachtoffer te worden en een verhoogde angst dat familie of vrienden slachtoffer zouden worden. De angst dat familie of vrienden slachtoffer worden lag het hoogst. Dit was vooral bij mannen het geval.
Hoe ligt de verhouding tussen geregistreerde criminaliteit en de weergave door Opsporing Verzocht?
De verschillen tussen de door de CBS geregistreerde criminaliteit en het type misdaad in Opsporing Verzocht, laten een duidelijke vertekening zien. Zo ligt het percentage getoonde misdrijven tegen het leven in Opsporing Verzocht maar liefst 62 keer hoger vergeleken met het percentage van de geregistreerde delicten.
Aan de minder ernstige delicten die vallen onder diefstal zonder geweld wordt door Opsporing Verzocht minder aandacht besteed, namelijk slechts 16 procent. De door het CBS geregistreerde delicten geven een compleet ander beeld van de vertegenwoordiging van diverse typen delicten. Mishandeling, misdrijven tegen het leven, seksuele misdrijven en diefstal met geweld beslaan slechts 9 procent van het totaal aantal geregistreerde delicten.
In je scriptie stel je dat je onderzoek uniek is in Nederland. Er zijn toch wel eens eerder angstmetingen gedaan aan de hand van berichtgeving?
Aan de hand van kranten- en internetberichten zijn uiteraard wel eens perceptiemetingen met betrekking tot criminaliteit gedaan. Maar nog nooit is er aan een Nederlandse universiteit wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van het kijken naar opsporingsberichtgeving op de angst voor criminaliteit.
In Amerika zijn dit soort onderzoeken wel uitgevoerd. Daar heerst ook een veel sterkere cultuur van opsporingsprogramma’s. Denk aan programma’s als Cops en Most Wanted. Er zijn tekenen dat Nederland meer de Amerikaanse kant opgaat, waarbij de dader steeds minder privacy geniet.
Hoe nauw is de band tussen Opsporing verzocht en de politie?
Opsporing Verzocht is absoluut een verlengstuk van de politie. De politie bepaalt welke zaken er aan bod komen, en wat ze wel en niet naar buiten brengen. Op die manier voelen de presentatoren zich ook nauw verbonden met de sterke arm.
Deze week werd de duizendste aflevering van Opsporing Verzocht uitgezonden. Reinard van Duijn zegt geen reacties van het programma of van de politie te hebben gehad. Het Nederlands Juristenblad plaatste een artikel over zijn onderzoek. Zijn scriptie ‘Opsporingsberichtgeving: Reden tot Angst?’ is hier na te lezen.