Moet de gedragscode voor wetenschapsbeoefening aangevuld worden met regels voor het hergebruik van eigen werk? Naar aanleiding van de zelfplagiaatkwestie rond Peter Nijkamp heeft de VU aan de KNAW gevraagd om dat te onderzoeken. Historicus en integriteitsonderzoeker Ronald Kroeze vindt het voorbarig: hij wil eerst een breed debat over de veranderde rol van de wetenschap.
Vraagt de ophef over zelfplagiaat en publicatiedruk niet om snelle actie?
“Wetenschappers moeten deze kwestie aangrijpen om te kijken waar we staan: wat vinden we goede wetenschap? Er is bijvoorbeeld al jaren discussie over de output. Hoeveel artikelen je hebt geschreven, hoeveel onderzoekssubsidies je hebt binnengehaald… Wetenschappers worden daar meer op afgerekend dan vroeger.
“Volgens sommige groepen leidt dit tot perverse prikkels. Die discussie speelt al binnen economie: de kwestie-Nijkamp is begonnen met een klacht uit zijn eigen omgeving over het werk van een van zijn promovendi en pas daarna door de pers opgepakt. Maar je kunt het breder trekken. Ook bètawetenschappers publiceren vaak in groepen, waardoor het lastiger wordt om na te gaan wie wat heeft geschreven. Die diepe verontwaardiging die nu opspeelt, dat wetenschap blijkbaar zo werkt, daar moeten we wel iets mee.”
Waar staat u in die discussie? Zijn de prikkels pervers?
“Prikkels zijn nodig, je moet output leveren, en concurrentie houd je scherp. Daar twijfel ik niet aan. Maar de Nijkamp-kwestie staat niet alleen. Als we goed kijken naar de huidige wetenschapscultuur, waarin mensen veel en snel publiceren, vaak met coauteurs, zullen we ongetwijfeld meer voorbeelden vinden van zelfcitatie. De VU-onderzoekscommissie moet nu een afweging maken of Nijkamp een grens heeft overschreden. We moeten zulke affaires niet los van elkaar zien, ze roepen dezelfde vraag op: vinden we dat we nog op de goede manier wetenschap bedrijven? Je hebt niet meer die hoogleraar die op zijn zolderkamertje zit te werken en eens per dertien jaar met een boek komt. Je draait mee met internationale onderzoeksgroepen, je werkt met publiek geld. Iedereen – collega’s, en samenleving – wil vaker en eerder resultaat zien.”
Wie moet die discussie aanzwengelen?
“De wetenschappers zelf. De rector en de voorzitter van de VU hebben al gezegd dat we moeten nadenken over onze werkwijze. Maar ook andere universiteiten en de minister moeten die discussie voeren, en de VSNU en KNAW.”
Dus nú de code aanscherpen is voorbarig?
“Zo’n concept van zelfplagiaat kun je alleen duidelijk krijgen als je iets langer hebt gesproken over wat dat precies is, en in hoeverre het eigenlijk een probleem is. De KNAW moet dat nu niet halsoverkop gaan definiëren. We moeten samen kijken of we ons werk nog goed doen. En als we wél vinden dat we het goed doen: hoe kunnen we dat dan beter voor het voetlicht brengen? Want dat is ook een punt: we moeten naar buiten toe duidelijk maken dat de wetenschap is veranderd.”