Moet je als wetenschapper nog wel publiceren in tijdschriften van uitgeverij MDPI, nu haar grootste blad zijn impactfactor kwijt is? “Maak per tijdschrift de afweging.”
Er ging een kleine schokgolf door de academische gemeenschap toen citatie-index Web of Science afgelopen maand besloot om ruim 50 tijdschriften uit zijn index te schrappen en daarmee hun impactfactor te ontnemen. Een van die tijdschriften is de International Journal of Environmental Research and Public Health, het op twee-na-grootste blad ter wereld. Het paradepaard van uitgever MDPI opereert volgens Web of Science te veel buiten haar oorspronkelijke kennisgebied. MDPI zelf ligt al langer onder vuur en wordt door sommige wetenschappers bestempeld als predatory.
Roofzuchtige bladen
Wat betekent het eigenlijk als een tijdschrift of uitgever predatory is? “Zo’n tijdschrift rekent verwerkingskosten – je betaalt als auteur om daar open access te kunnen publiceren – maar je krijgt er verder geen diensten voor terug”, zegt Anne van den Maagdenberg, Open Access Librarian van de UB. “Dus geen fatsoenlijke peer-review en geen opmaak van je paper. Het draait puur om geld, het zijn scam-operaties.”
De UB-expert schaart uitgever MDPI daar niet onder. “Ze functioneren als een normale open access-uitgever, inclusief peer-review en andere diensten. Het nadeel van MDPI en soortgelijke uitgevers is dat ze in een grijs gebied opereren. Hun businessmodel is om zo veel mogelijk te publiceren, want ze verdienen bij elke publicatie aan de verwerkingskosten. In de afgelopen jaren – met de stijging van populariteit van open access – is MDPI exponentieel gegroeid. Veel wetenschappers vroegen zich toen af: is dat niet predatory? Kun je de kwaliteit nog wel waarborgen als je als uitgever zoveel publiceert? Dat is het lastige vraagstuk waar we nu tegenaan lopen.”
De UB kan wetenschappers niks verbieden, maar de afdeling geeft ze graag advies. Dat een blad van Web of Science is gehaald, is voor Van den Maagdenberg geen reden om af te raden erin te publiceren. “Ik zou ook niet naar de uitgever kijken, maar naar het blad. Vind je dat betrouwbaar? Zoek de editors op, staan die goed aangeschreven? En vraag in je netwerk naar ervaringen van anderen met het blad.” Wat Van den Maagdenberg verder aanraadt: kijk in de DOAJ, de Directory of Open Access Journals. Daarin worden alleen tijdschriften opgenomen die aan bepaalde kwaliteitscriteria voldoen, zoals peer-review en transparantie. “Als het in die index staat, is het in principe een betrouwbaar tijdschrift.”
1) Controleer of de impactfactor klopt
2) Controleer of het blad in de index DOAJ staat
3) Bekijk of de editors gerenommeerde wetenschappers zijn
4) Vraag collega’s om ervaringen
5) Gebruik de checklist van de UB
Publicatiedrift
Hebzuchtige uitgevers valt van alles te verwijten, maar ook het wetenschappelijke systeem lijkt niet te deugen. Van den Maagdenberg is het daarmee eens. “Een van de belangrijkste outputs van wetenschappers is het schrijven van papers. Als je hoog wil stijgen op de academische ladder, dan moet je veel publiceren. Dat versterkt de marktwerking bij uitgevers. Er ligt een taak bij de universiteiten om dat om te vormen. Bij de VU werken we daar bijvoorbeeld al aan met ‘Erkennen & Waarderen’. Dus dat je niet alleen focust op een impactfactor, maar dat je ook kijkt naar de maatschappelijke impact van onderzoek of dat iemand open science verder helpt. Daar is een cultuurverandering voor nodig. Dat is lastig, maar je ziet wel dat daar nu momentum voor is.”