Het is 30 augustus 2023 als rechtenstudent Anton Jasper een mail krijgt van de vakcoördinator met een verrassende boodschap: voortaan zijn studenten van het vak contractenrecht verplicht om een digitale wettenbundel te gebruiken tijdens tentamens. De digitale versie vervangt de papieren wettenbundel – een lijvig boekwerk van zo’n 6.000 pagina’s – waaraan studenten markeringen en tabjes met verwijzingen mogen toevoegen. “Die verwijzingen helpen om de casussen uit te werken die in de wettenbundel beschreven staan”, legt Jasper uit. “Bij de digitale variant kregen wij niet de mogelijkheid om tabjes en onderstrepingen aan te brengen, wat een wereld van verschil is.” Voor Jasper is het gebruik van een gemarkeerde papieren wettenbundel extra belangrijk, omdat hij ernstige dyslexie heeft.
Voor Jasper is het gebruik van een gemarkeerde papieren wettenbundel extra belangrijk omdat hij dyslectisch is
Omdat studenten volgens het examenreglement recht hebben op het gebruik van een gemarkeerde wettenbundel, verzoekt Jasper de examencommissie om het besluit terug te draaien. Wanneer de commissie zijn verzoek afwijst, besluit Jasper naar het College van Beroep voor de Examens te stappen. Het college stelt hem op 12 december in het gelijk: met de digitale bundels is op zich niets mis, maar Jasper heeft ‘ten onrechte niet de mogelijkheid gekregen om in de bundels tabjes met juncto’s, onderstrepingen en markeringen aan te brengen’. Het college oordeelt dat de examencommissie studenten bij de reguliere herkansing wél de mogelijkheid moet bieden om gemarkeerde bundels te gebruiken.
Schikkingsgesprek
Eind goed, al goed, zou je denken. Maar waar Jasper ervan uitgaat dat hij en zijn medestudenten een extra herkansing krijgen – ter vervanging van het eerste, foutieve tentamen – blijkt dat in de praktijk alles behalve vanzelfsprekend. Na de uitspraak van het college ontvangen Jasper en een aantal medestudenten een uitnodiging van de examencommissie voor een schikkingsgesprek. En dat gesprek verloopt volgens Jasper op een vreemde manier. “Alleen de secretaris examencommissie was aanwezig bij het gesprek, dat binnen twee minuten klaar was. Zij gaf ons de indruk dat er een extra herkansing zou komen. Maar een paar dagen later besloot de gehele examencommissie ineens dat er geen extra herkansing kwam.”
Gewapend met handtekeningen van 22 medestudenten stapt Jasper opnieuw naar het College van Beroep voor de Examens. Dat loopt uit op een fiasco: het college verklaart Jaspers beroep als ongegrond. Ondanks dat het eerste tentamen niet volgens de regels gebeurde, was het volgens het college toch rechtmatig. Het orgaan oordeelt dat de VU niet verplicht is om een extra herkansing aan te bieden en dat de universiteit voldoende handelde door papieren wettenbundels bij de reguliere herkansing toe te staan.
Hoger beroep
Jasper weigert de handdoek in de ring te gooien en zet vol in op zijn laatste strohalm: een hoger beroep bij de Raad van State. Die vernietigt op 7 augustus de beslissing van het College van Beroep voor de Examens en stelt Jasper volledig in het gelijk. Jasper: “Ik was heel blij, ook omdat ik de uitspraak vlak voor de publicatie ontving. Ik wist dat het onder studenten als een lopend vuurtje zou rondgaan.” Volgens de raad is het eerste tentamen niet geldig, omdat ‘Jasper bij het tentamen Contractenrecht op 27 oktober 2023 geen gebruik mocht maken van een gemarkeerde bundel’. De raad oordeelt ook dat er een extra herkansing moet komen. Het College van Beroep voor de Examens heeft volgens de raad ‘ten onrechte de weigering van de examencommissie om Jasper alsnog een tweede tentamenkans te bieden, in stand gelaten.’ Om die reden moet het college de proceskosten betalen, luidt het oordeel.
Geen spijt
Waarom besloot de examencommissie, die het examenreglement zelf heeft opgesteld, om Jaspers eerste verzoek af te wijzen? “De tekst uit het reglement was toegespitst op de papieren wettenbundel en sloot niet expliciet uit dat je kon kiezen voor een andere vorm, zoals een digitale versie zonder markeringen”, zegt Richard Neerhof, lid van de examencommissie. “Daarnaast hebben studenten genoeg tijd gehad om tijdens colleges met de digitale versie te oefenen. Het is geen onevenredig zware belasting, het gaat om een vaardigheidje dat je even moet leren. Bovendien is het illustratief voor hoe je later als jurist gaat werken, wat vaak met digitale wettenbundels gebeurt.”
Over de keuze om geen extra herkansing toe te kennen toen Jasper daarom vroeg, zegt Neerhof het volgende: “Dat wordt een beetje juridisch-technisch. Maar in haar eerste uitspraak heeft het College van Beroep voor de Examens niet gezegd dat het eerste tentamen onrechtmatig is geweest, alleen dat we de fout moesten goedmaken door bij de reguliere herkansing een papieren wettenbundel toe te staan. Daaraan hebben we gehoor gegeven en we besloten om geen extra herkansing aan te bieden, omdat dit niet in de uitspraak van het college stond.”
Zou de examencommissie met de kennis van nu hetzelfde hebben gehandeld? Ja, zegt Neerhof na even nagedacht te hebben. “Het hoort wel een beetje bij dit werk. Dat je een eigen afweging maakt op basis van de regels en dat de rechter een ander oordeel heeft, het net wat anders uitlegt. Dat betekent niet dat je helemaal op het verkeerde spoor zat.”
Handtekeningen verzamelen
De Raad van State oordeelt dat de examencommissie binnen twee weken een nieuwe beslissing moet nemen omtrent de herkansing. Wanneer dit niet gebeurt, besluit Jasper een petitie te starten. Hierin roept hij op dat alle studenten voor het einde van het collegejaar hun herkansing willen hebben en ze anders 826 euro collegeld terugeisen van de VU. Na een petitie, die 55 keer ondertekend is, komt op 28 augustus het verlossende antwoord van de examencommissie: iedere student heeft recht op een extra hertentamen. Vanwege ‘logistieke beperkingen en het aantal deelnemers’ vindt de herkansing naar verwachting plaats in januari 2025, bijna anderhalf jaar na het oorspronkelijke tentamen. Waarom duurt dat zo lang? “Allereerst hebben we studenten die anders hun bachelor niet hadden gehaald vóór 1 september een extra herkansing aangeboden”, zegt Neerhof. “Dat gaat om vier studenten. De overige studenten mogen het huidig collegejaar meedoen bij de reguliere tentamens van contractenrecht, die in oktober en december plaatsvinden. Om dan nog een extra hertentamen in september in te plannen voor ruim honderd studenten, dat heeft niet zo veel zin. Halen ze het tentamen tijdens die twee kansen van dit jaar niet, dan hebben ze alsnog recht om die extra kans in 2025 te verzilveren.”
7 keer winnen van de VU
Het is voor Jasper niet de eerste keer dat hij een rechtszaak van de VU wint. “Ik heb in totaal zeven keer moeten procederen tegen de VU en ik heb zeven keer gewonnen. Het proces met de wettenbundels zijn er twee, dan heb ik nog drie keer moeten procederen omdat ik steeds mijn tentamens niet mocht inzien en ik kreeg in eerste instantie geen laptop toegekend terwijl ik dyslectisch ben.
Tot slot heb ik bij het College van de Rechten van de Mens aangetoond dat de VU discrimineerde door mij niet toe te laten tot de bachelor criminologie.” Mede door deze rechtszaken heeft Jasper, die inmiddels is afgestudeerd, een andere universiteit uitgekozen om een aan master te volgen. Hij vermoedde dat de VU pas oplossingen ging aandragen als er geld in het spel kwam. “En het proces met de wettenbundels heeft mij veel tijd gekost, ik heb er zelfs een vakantie voor moeten afzeggen. Het is namelijk best wat werk om naar de Raad van State te gaan”, zegt Jasper met gevoel voor understatement.
Studievertraging
En de VU, neemt Jasper die iets kwalijk? “Ik vind dat de examencommissie met haar besluiten een groot risico op studievertraging heeft genomen. Er zijn meerdere studenten die zeggen dat ze studievertraging hebben opgelopen door dit vak. Als dat inderdaad het geval is, neem ik het de VU zeer kwalijk dat ze die schade veroorzaakt heeft.” Volgens Jasper zijn er in ieder geval twee studenten die een schadeclaim kunnen indienen bij de VU vanwege studievertraging. De claim bedraagt 24.600 euro per student, het bedrag dat de letselschaderaad rekent voor één jaar studievertraging.
Terugkijkend op de zaak vindt Jasper dat de VU niet redelijk gehandeld heeft. “Dit is duidelijk een tentamen geweest dat slecht georganiseerd was. We hebben weinig tijd gehad om met de digitale bundels te oefenen en twee weken voor het tentamen zijn er nog aanpassingen in aangebracht. Ik begrijp wel waarom ze digitale bundels hebben ingevoerd om fraude te bestrijden. Maar het is ons nooit duidelijk geworden waarom zij voor hun ‘juridisch-technische’ argument kozen, het leek wel een heilig huisje. Ik vind in ieder geval dat de examencommissie weinig medeleven heeft getoond.”
Een rechtenstudent met dyslectie die zeven rechtszaken aanspant en wint, dat zijn toch de studenten waar je als universiteit trots op bent? Jammer voor de VU dat deze student nu zijn master elders gaat volgen. Ik wens hem veel succes!