We mogen weer! Zo reageerden veel mensen op de versoepeling van de coronamaatregelen: we mogen weer naar de kroeg, er zijn weer feestjes, we kunnen weer samen naar het park. Maar hoe onze regering ook probeert om de anderhalvemetersamenleving te verkopen als het nieuwe normaal, echt normaal is het natuurlijk niet. Mensen zijn niet gemaakt om zo veel afstand van elkaar te houden. Zeker niet in situaties waar de biertap openstaat en het gezellig is.
“Als er alcohol bij komt, het licht gedimd is en mensen in een groep zijn, zul je zien dat er al snel versoepeling optreedt van de anderhalvemeterregel”, verwacht Paul van Lange, hoogleraar sociale psychologie. “Eerst zal die regel door één of twee mensen in de groep worden overtreden en de anderen passen vervolgens hun gedrag daarop aan”, stelt hij.
‘Afstand houden gaat beter in een meer verlichte kroeg’
Het licht niet dimmen
Met een slimme inrichting kun je daar wat aan doen: mensen in het café laten zitten helpt bijvoorbeeld. Staand zullen ze al snel dichter op elkaar kruipen, zittend gaat dat moeilijker en kun je er een tafel tussen zetten. Wat ook helpt is om het licht niet te veel te dimmen. Met meer licht gedragen mensen zich eerder volgens de regels. Van Lange: “Met verlichting kun je heel veel doen. Zo is er experimenteel onderzoek dat laat zien dat frauduleus gedrag bij taakprestaties toeneemt als het licht in de kamer meer gedimd is. Maar ook in de maatschappij zie je dit terug. Neem bijvoorbeeld de Nieuwmarkt. Dat was tot een aantal jaren geleden ’s avonds een onprettige plek waar veel criminaliteit en drugshandel plaatsvond. Door het plein opener te maken en meer te verlichten, is dat voor een groot deel opgelost.” Afstand houden gaat ook beter in een meer verlichte kroeg, verwacht hij. En dat licht mag nog steeds warm zijn: het hoeven geen tl-lampen te zijn.
Zittend bestellen
Nog een simpele aanpassing: zorg dat mensen ook blijven zitten als ze een biertje bestellen, laat ze bijvoorbeeld hun hand opsteken en niet naar de bar lopen. Ook dat vermindert het contact en risico op het schenden van de anderhalvemeterregel.
Maar natuurlijk blijft het zoeken in de stad, waar de stoepen smal zijn en het verkeer druk. Is het redelijk om dan van mensen te eisen dat ze afstand houden op straffe van een forse boete?
Ja, vindt Van Lange, je moet die regels kunnen handhaven, al ziet hij in de praktijk dat er veel wordt gedoogd.
Is het redelijk om van mensen te vragen dat ze voor langere tijd afstand houden van iedereen die niet bij hen in huis woont? “Dat vind ik moeilijker”, zegt hij. “Het is nogal normatief en het discrimineert mensen die een relatie hebben maar niet samenwonen. Jongeren in de eerste plaats, maar ook die vijftiger die aan het daten is. Ik heb trouwens het idee dat de overheid dat gebied bewust openlaat, ze zeggen er niet te veel over. Ze zien ook wel in dat het niet realistisch is. Toch zouden mensen zich kunnen laten testen voordat ze met elkaar in zee gaan. Zie het als een nieuw voorbehoedsmiddel, maar dan tegen besmetting.”
Meer info op sociale media, ook in het Engels
Een paar weken geleden publiceerden sociale wetenschappers uit de hele wereld in Nature Human Behavior een overzicht van wetenschappelijke kennis die relevant is voor de omgang met de coronacrisis. Van Lange is een van de auteurs, hij is gespecialiseerd in sociale dilemma’s. De coronacrisis is een sociaal dilemma bij uitstek: het kortetermijneigenbelang botst met het langetermijn gemeenschappelijk belang.
“Mensen maken daar voortdurend een afweging in. Die is vaak gebaseerd op gevoel. Na een afwachtende houding speelde angst een grote rol in het begin van de crisis. Misschien waren sommigen zelfs te angstig, waardoor men niet meer buiten de deur kwam. Maar nu bestaat het gevaar dat we te laconiek worden”, aldus Van Lange. Goede, actuele informatievoorziening gaat de komende tijd cruciaal worden. “Het gevaar met een tweede golf is dat we te langzaam reageren. Dat moeten we zien te voorkomen. Het is belangrijk om veel mensen zo snel mogelijk te informeren, zodat ze hun gedrag kunnen aanpassen. In de vakantieperiode schuift niet iedereen ’s avonds aan bij het achtuurjournaal, zeker jongeren niet, dus moet die informatie ook via sociale media worden gedeeld om hen te bereiken. En verder helpt informatie in het Engels ook”, stelt Van Lange.
‘We keren ons sterker af van wie niet bij de groep hoort’
Het zou Van Lange niks verbazen als er deze zomer meer vechtpartijen zullen zijn in plaatsen waar verschillende groepen mensen bij elkaar komen, Lloret de Mar bijvoorbeeld. Van Lange: “Een crisis versterkt het groepsgevoel ook in negatieve zin: we keren ons sterker af van wie niet bij de groep hoort. Het vertrouwen is afgenomen. Je ziet dat bijvoorbeeld ten opzichte van vluchtelingen, maar ook tussen verschillende Europese landen. Die emoties liggen nog aan de oppervlakte. Nu mensen wel weer op vakantie gaan, zou het me niet verbazen als bij het uitgaan eerder conflicten ontstaan tussen verschillende groepen. Men zit nu sneller in elkaars vaarwater.”