Bij online proctoring kijkt specifieke software via een camera mee met studenten die thuis tentamen maken, om te voorkomen dat ze antwoorden opzoeken of contact hebben met anderen tijdens het tentamen. Gebeurt er iets verdachts, bijvoorbeeld dat een student veel beweegt, een tijd wegkijkt van het scherm of Google raadpleegt, dan geeft de software dat aan. Een surveillant van de VU kijkt daarna de beelden terug om te beoordelen wat er gebeurt en of er mogelijk sprake is van tentamenfraude.
Petitie en Kamervragen
Er is veel ophef over de technologie. Het meekijken in het huis van studenten en het opslaan van de beelden zijn een grote inbreuk op hun privacy, vinden velen. Bovendien hebben de studenten geen echte keus. Als ze de software weigeren, moeten ze wachten tot er een herkansingsmogelijkheid is op de campus en kunnen ze studievertraging oplopen. Studenten van Tilburg University startten daarom half april een petitie tegen online proctoring, die inmiddels ruim 4700 keer is ondertekend. Ook stelde de SP begin april Kamervragen over de surveillancesoftware. En de studentenraad van de VU-faculteit Bètawetenschappen maakte er ook bezwaar tegen. Een aantal hogescholen besloot al geen gebruik te willen maken van online surveillance.
Onder druk gezet
“Die software slaat beelden op van je gezicht. Hoe lang bewaren ze die?” vraagt Kenan de Leeuw, derdejaars psychologie aan de VU, zich af. Hij heeft net te horen gekregen dat alle drie zijn tentamens eind mei gebruikmaken van online proctoring. “De afspraken die die bedrijven maken, schijnen soms soepeler te zijn dan de richtlijnen van de AVG.” [Algemene verordening gegevensbescherming, red.] “Met welke bedrijven werkt de VU samen? Welke afspraken zijn gemaakt over het bewaren van de beelden? Daarover heb ik geen informatie gekregen en de docenten konden het ook niet vertellen”, zegt De Leeuw.
‘Mijn huis is mijn tempel, ik bepaal wie een inkijk krijgt’
Ook Giovanni van Raam, tweedejaars bestuurs- & organisatiewetenschappen, heeft straks een tentamen met online proctoring. Hij heeft instructies gekregen over hoe het werkt, maar geen informatie over wat de gevolgen zijn als hij het niet wil. “Ik heb bezwaar tegen het idee dat iemand meekijkt in je woonkamer”, zegt hij. “Mijn huis is mijn tempel en ik bepaal wie een inkijk krijgt in mijn woning. Ik word nu onder druk gezet om dat toe te laten. Dat kun je niet vragen van een student die afhankelijk is van de universiteit. Het pijnpunt is dat je je machteloos voelt. Ook al ben je het er niet mee eens, toch wordt van je verwacht dat je het doet.”
Wat doen ze met de gegevens?
Bovendien, vindt Van Raam, is de software “spannend”. “Wat doen ze met de gegevens? Ze zeggen dat het allemaal veilig is, maar ik weet vanuit mijn studie ook dat beleid vaak achteraf getoetst wordt. Ik heb nog heel weinig experts gehoord over online proctoring. De universiteit moet zich afvragen of het echt de beste optie is, en welke verandering we in gang zetten. Als iedereen nu akkoord gaat met laten meekijken in hun huiskamer, scheppen we daarmee ook een precedent.”
Beide studenten zijn verontwaardigd dat minister Van Engelshoven zei dat studenten niet zo moeilijk moeten doen over online proctoring. “Het is een heel persoonlijk stukje data dat we afstaan”, zegt De Leeuw. “Dat is nu misschien nog niet erg, maar die beelden komen in databanken. Die kunnen verkocht worden, of gehackt. En identiteitsfraude is een heel groot probleem. Als ze naast je gezicht ook je naam en e-mailadres hebben, komen ze daar heel ver mee.”
Onbegonnen werk voor docenten
Gonneke Willemsen, portefeuillehouder onderwijs in het bestuur van de faculteit Gedrags- en Bewegingswetenschappen, waaronder de opleiding psychologie valt, begrijpt de zorgen van studenten. “We hebben heel zorgvuldig gehandeld bij de beslissing om online proctoring te gebruiken. Docenten maakten zelf de afweging op welke manier ze hun tentamen online konden afnemen. Als dat met proctoring was, hebben de opleidingsdirecteuren en een toetsexpert meegekeken of er alternatieven mogelijk waren.”
‘Identiteitsfraude is een heel groot probleem’
De Leeuw vraagt zich af waarom alle drie zijn tentamens met proctoringsoftware zijn, terwijl het kleine specialisatievakken zijn. Willemsen: “Ik heb zelf een groep van een kleine honderd studenten en ik werk me een slag in de rondte om alle tentamens die zonder proctoring waren afgenomen, nagekeken te krijgen. Maar dat kan niet voor elk vak en we willen dat studenten zo min mogelijk vertraging oplopen. We weten immers niet wanneer we weer tentamens kunnen afnemen op de campus.”
Geen wildvreemde kijkt mee
De VU experimenteerde al vóór corona met online proctoring, via ProctorExam. Maar dat is niet geschikt voor grote aantallen studenten. “Daarom zijn we nu afspraken aan het maken met Proctorio”, meldt rector Vinod Subramaniam. “De TU Eindhoven en Tilburg University gebruiken dat ook.” Ook hij benadrukt dat online proctoring bij tentamens een laatste middel is. “Per tentamen kijkt de examencommissie of er een alternatief mogelijk is. Alleen in het geval dat dat niet kan, gebruiken we proctoring.”
Geen rondje met de webcam door kamers van VU-studenten
Van de ongeveer 600 tentamens die eind mei afgenomen gaan worden, is een kwart met proctoringsoftware. “Belangrijk is dat we geen live proctoring doen”, aldus de rector. “Dus er kijkt geen wildvreemde mee in je kamer op het moment dat je het tentamen maakt. Studenten krijgen instructies over wat ze moeten doen om te zorgen dat de software niet af gaat. Niet te veel bewegen, bijvoorbeeld. Soms mogen ze wel in hun boek kijken, maar als ze Google of Whatsapp gebruiken, kan de software dat detecteren.”
Sommige docenten hebben hun studenten geïnstrueerd om tijdens het tentamen Zoom of de conferencefunctie in Canvas aan te zetten. De docent surveilleert dan zelf live tijdens het tentamen. De VU raadt dat af. ‘Wij willen het tentamineren met online toezicht zo goed en veilig mogelijk faciliteren’, laat een woordvoerder per e-mail weten. ‘Om ad hoc-oplossingen te voorkomen zijn we overgegaan tot het aanschaf van de tool ProctorExam en we zijn in onderhandeling over de aanschaf van de tool Proctorio. Docenten wordt geadviseerd om alleen gebruik te maken van door de VU aangeboden toezichttools.’
Volgens de rector kreeg in proeftoetsen zo’n drie tot vier procent van de mensen een ‘vlaggetje’ van de software. VU-surveillanten bekijken de betreffende beelden daarvan achteraf. Verder hoeven VU-studenten geen zogeheten roomscan te doen: een rondje met de webcam door hun kamer. “We vragen alleen een deskscan: een beeld van de werkplek”, zegt Subramaniam. “Alle data moeten conform de AVG behandeld worden en we willen dat de beelden in Europa opgeslagen worden, en zo kort mogelijk bewaard.”
Nu tentamens mét proctoring of wachten?
De universitaire studentenraad heeft ingestemd met het gebruik van online proctoring bij tentamens van periode 5 en 6. “Onder voorwaarden”, zegt voorzitter David Palm. “We willen dat de VU studenten op zoveel mogelijk manieren informeert over proctoring, niet alleen door de informatie op de VU-coronapagina te zetten. En willen na periode 5 snel evalueren hoe het is gegaan en of de studenten tevreden waren. Als er grote problemen waren, moeten we misschien kijken naar andere oplossingen voor periode 6.” Maar daar gaat Palm niet vanuit. “Op papier ziet het er goed uit en momenteel wordt het systeem getest door een groep studenten. Ik ben me ervan bewust dat er landelijk negatieve geluiden zijn over online proctoring, maar we denken dat de VU er nauwkeurig naar heeft gekeken.”
Dat een kwart van de tentamens gebruikmaakt van online proctoring geeft volgens Palm ook het belang aan van de surveillancesoftware. “Als je niet op een kwalitatief goede manier een online tentamen afneemt, gaat de waarde van een diploma omlaag. En als je het tentamen helemaal niet afneemt, moeten studenten misschien wel zes maanden of een jaar wachten voor ze het op de campus kunnen maken.”
‘Help ons die beslissing te begrijpen’
Studenten rest de keus om het tentamen nu te maken mét proctoring of te wachten op een herkansing op de campus. Derdejaars De Leeuw heeft het gevoel dat hij wel moet. “We lopen tegen het einde van het jaar en willen graag afstuderen. Dat is geen echte keuze. Ik begrijp natuurlijk dat docenten de vakken willen afronden en ik zeg ook niet: doe het niet. Maar denk er goed over na en help ons studenten de beslissing te begrijpen. Leg uit waarom voor een bedrijf en voor deze aanpak is gekozen.”
Tweedejaars Van Raam heeft nog niet besloten of hij het tentamen gaat maken. “Mijn voorkeur gaat uit naar niet, maar ik wil nog één ding weten: in welke vorm doen ze de proctoring? Moet je het installeren op je laptop en telefoon en gebruikt het machine learning om je ogen te volgen, of is het de lichtste variant, van surveillance via de webcam? Ik moet kiezen: is het te overzien als ik het vak volgend jaar moet herkansen, bovenop de rest? Ik wil wel graag afstuderen volgend jaar.”