“Zo’n groot onderzoek naar hoe lezers een boek ervaren is nog nooit gedaan”, vertelt hersenonderzoeker Ysbrand van der Werf (VU/Nederlands Instituut voor Neurowetenschappen). De onderzoekers lieten 350 mensen alvast het nieuwe boek van Arnon Grunberg lezen. Daarbij onderzochten ze hun hersenactiviteit.
Geheimhoudingsverklaring
De lezers, die via de uitgeverij waren benaderd, moesten een geheimhoudingsverklaring tekenen. Het boek met de titel Het Bestand kwam afgelopen maandag officieel uit. De laatste proefpersonen lazen het boek pas afgelopen zondag, dus Van der Werf kan nog niet zoveel zeggen over de onderzoeksresultaten.
Behoorlijk geraakt
Wel weet hij uit de vragenlijsten die de proefpersonen invulden dat ze na het lezen minder positief gestemd waren dan vooraf, en dat ze behoorlijk door het boek waren geraakt. “Of dat komt door de inhoud van het verhaal, of door de stijl, of door nog iets anders, weet ik niet”, zegt Van der Werf. “We zijn erg benieuwd of de antwoorden overeenkomen met de gemeten emoties tijdens het lezen.”
Vlakke emoties
Zijn team deed ook onderzoek naar de emoties van Grunberg zelf tijdens het schrijven. Grunberg schreef het boek met elektrodes op zijn hoofd en een onderzoeker aan zijn zijde. “Het oorspronkelijke idee was om te kijken of de emoties die de schrijver erin stopt, er weer uit worden gehaald door de lezer”, zegt Van der Werf. “Maar Grunbergs emoties bij het schrijven waren tamelijk vlak”, aldus Van der Werf.
De schrijver dacht zelf dat dit verklaarbaar is doordat hij zijn ideeën niet krijgt tijdens het schrijven, maar bijvoorbeeld onder de douche. Wetenschappelijke waarde heeft het onderzoek van Grunbergs hersenactiviteit nauwelijks, benadrukt Van der Werf. “Als je iets wilt weten over de emoties van schrijvers tijdens hun werk, zou je veel meer schrijvers moeten onderzoeken.”
Statistisch interessant
Maar het onderzoek naar de lezers is wetenschappelijk gezien wel interessant. “Er zijn enkele hersenonderzoeken gedaan naar hoe mensen bijvoorbeeld een film beleven, maar altijd met veel kleinere aantallen proefpersonen. Nu hebben we een groep waar we statistisch gezien iets mee kunnen”, zegt Van der Werf. In mei verwacht hij de eerste resultaten van het onderzoek.