Het ministerie houdt een slag om de arm. De precieze kosten van gratis hoger onderwijs zijn afhankelijk van het aantal studenten – misschien zouden het er dan veel meer worden – en de exacte hoogte van het collegegeld in de komende jaren.
Maar het zou dus pakweg 2,4 miljard euro per jaar kosten. Het gaat alleen niet gebeuren, want het kabinet wil bezuinigen, en voor langstudeerders (studenten met meer dan een jaar uitloop) gaat het collegegeld juist drieduizend euro omhoog.
Anoniem
Officieel is niet bekend welke Kamerfractie naar het afschaffen van het collegegeld informeerde. De partijen hebben samen een lijst met anonieme ‘feitelijke vragen’ ingediend om meer helderheid te krijgen over de onderwijsbegroting van het nieuwe kabinet. Het idee is dat ze dan beter geïnformeerd in debat kunnen.
Maar met die vragen wordt allicht toch politiek bedreven. Hoeveel zou het kosten om de studieschulden van alle Nederlanders kwijt te schelden, is bijvoorbeeld een andere vraag. Het antwoord: 29,9 miljard euro. De gemiddelde studieschuld bedraagt 18.479 euro (voordat het aflossen begint).
Pechstudenten
Studieschulden liggen politiek zeer gevoelig sinds het afschaffen van de basisbeurs per september 2015. Studeren werd duizenden euro’s duurder en de studieschulden stegen flink. Dit ‘leenstelsel’ werd nooit populair, er ging in de politiek een andere wind waaien en vorig jaar kwam de basisbeurs weer terug.
De allereerste lichting ‘pechstudenten’, die in september 2015 zonder basisbeurs aan een opleiding begon, kwam flink in het rood terecht, blijkt uit de antwoorden op de feitelijke vragen. Bij universitaire studenten gaat het gemiddeld om 37.537 euro, bij hbo’ers om 26.424 euro.
De bedragen van de lichtingen erna zijn lager. De lichting van september 2017 komt bijvoorbeeld tot 21 duizend (hbo) en 29 duizend euro (wo), maar het ministerie waarschuwt dat sommige studenten nog aan het studeren zijn. Deze bedragen kunnen dus nog oplopen.
Compensatie
De eerste vier lichtingen zonder basisbeurs zouden sowieso als doekje voor het bloeden ‘studievouchers’ voor nascholing krijgen. Deze vouchers zijn omgezet naar een gift van tweeduizend euro.
Maar toen de basisbeurs weer terugkwam, vonden veel politici dat niet genoeg. Het is immers wrang dat acht lichtingen studenten basisbeurs mislopen, terwijl studenten voor en na hen ervan profiteren. Een ander politiek strijdpunt is al jarenlang hoeveel compensatie deze studenten moeten krijgen.
Het vorige kabinet trok er slechts een miljard euro voor uit. Dat betekent zo’n 33 euro per misgelopen maand basisbeurs, omgerekend 1.580 euro voor een vier jarige opleiding. Dit bedrag groeit met de inflatie mee.
Er komt geld bij, want het nieuwe kabinet heeft 1,4 miljard euro opzij gelegd voor een tweede tegemoetkoming, die vanaf 2027 wordt uitbetaald (of van de studieschulden afgetrokken). Dat plan moet nog uitgewerkt worden, erkent het ministerie in de antwoorden aan de Tweede Kamer.
Eind november behandelt de Tweede Kamer de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.