‘Vergelijk deze twee opinieartikelen en verwoord de belangrijkste verschillen in een kort betoog.’ Het is een opdracht die Gea Dreschler, docent schrijfvaardigheid en directeur van het Academic Language Programme, al jaren aan haar studenten geeft. Ze weet inmiddels welke antwoorden ze ongeveer kan verwachten. Altijd zijn er studenten die helemaal hun eigen hersenkronkels volgen en dan op bijzondere plekken uitkomen.
Maar het afgelopen jaar waren de teksten van een flink deel van haar studenten ineens anders. Die leken op elkaar qua inhoud en structuur, de betogen waren voldoende maar weinig spannend.
Tips & trucs voor docenten
>Het standpunt van de VU over ChatGPT en andere generatieve AI-programma’s is nee, tenzij: het gebruik ervan is voor studieopdrachten niet toegestaan, behalve als de docent anders beslist. >Maar het gebruik ervan is niet te controleren, stelt de VU ook. >Daarom kun je als docent een schrijfopdracht het best opknippen in kleine stapjes en studenten op die stapjes beoordelen in plaats van alleen op het eindresultaat. >Of je maakt de opdrachten zo specifiek dat ze niet op te lossen zijn met een chatbot. >Als je de chatbot toch wilt inzetten kun je het programma gebruiken als generator van ideeën of studenten een tekst van ChatGPT laten beoordelen. >De Onderwijswerkplaats van de VU geeft workshops voor docenten over ChatGPT.
Toen pas realiseerde Dreschler zich dat ze een fout had gemaakt, eentje waarvoor ze andere docenten altijd waarschuwt als ze hen adviseert over hoe om te gaan met programma’s als ChatGPT. Deze opdracht was te gemakkelijk met ChatGPT te maken en Dreschler had vooraf niet goed genoeg aan haar studenten uitgelegd waarom ze juist deze opdracht belangrijk vindt. Dreschler: “Als docent kwam ik in de situatie dat ik niet wist wie ChatGPT had gebruikt en wie niet. Dan kan het dus zo zijn dat je studenten die wel zelf tijd en energie in hun opdracht hebben gestoken minder goed beoordeelt dan degenen die het door de computer hebben laten doen.”
Goede hulp als je vastzit
Met de komst van computerprogramma’s die zelf tekst kunnen genereren is het universitaire onderwijs volledig aan het veranderen, daarover zijn docenten, studenten en deskundigen het eens. ChatGPT bestaat nu dik een jaar en heeft wereldwijd 180 miljoen gebruikers en de meerderheid van de studenten heeft het programma weleens gebruikt.
AI-studenten Lars Woudstra en Kelly Spaans gebruiken ChatGPT bijvoorbeeld om stukjes programmeercode of stukjes verslag te schrijven. Woudstra: “Intuïtief weet ik vaak welk algoritme ik wil gebruiken voor een probleem, maar het lukt me soms niet om uit te leggen waarom. Dan is ChatGPT nuttig om dat uit te leggen.” Toch zien de studenten de chatbot voorlopig niet een heel werkstuk voor ze schrijven. Spaans: “Het zijn altijd deelopdrachten, kleine stukjes tekst of code. Het is een goede hulp als je even vastzit.”
Onderzoek zelf als docent wat ChatGPT van jouw opdrachten maakt
Voor het Onderwijscentrum geven Spaans en Woudstra workshops over ChatGPT voor VU-docenten. Hun voornaamste tip: onderzoek als docent zelf wat de chatbot van jouw opdrachten maakt. “Dan merk je waarschijnlijk dat je nog best wat moeite moet doen om goede output te krijgen”, zegt Spaans. Soms zitten er docenten in hun workshops die erg tegen het gebruik van generatieve AI zijn, “maar programma’s als ChatGPT gaan niet meer weg, daar zul je je als docent aan moeten aanpassen”, zegt Spaans. De studenten vinden de richtlijn van de VU over generatieve AI dan ook onhoudbaar en de weinige cijfers die er zijn geven hun gelijk.
Niet te bewijzen
In een onderzoek onder zo’n duizend Amerikaanse studenten zegt 89 procent van hen gebruik te maken van ChatGPT. Een kleine steekproef van het Erasmus Magazine komt op ongeveer hetzelfde cijfer: 92 procent van de Rotterdamse studenten gebruikt deze chatbot op de een of andere manier. De VU heeft nog geen cijfers hierover, maar er is weinig reden om te denken dat de cijfers hier anders zouden zijn.
De meeste Rotterdamse studenten laten het programma evenals Spaans en Woudstra geen hele essays schrijven, maar gebruiken het om ideeën of kleinere stukken tekst te genereren die ze vervolgens zelf redigeren en verwerken tot een essay. Het is een grijs gebied. Stukken tekst van internet kopiëren en doen alsof het je eigen werk is, mag niet en wordt door plagiaatscanners herkend. Maar ook vóór de komst van ChatGPT bewerkten de slimmere studenten hun gekopieerde teksten natuurlijk al zo dat deze niet meer herkenbaar waren.
Met ChatGPT is bewerken niet meer nodig, want het programma maakt nieuwe teksten die een plagiaatscanner niet zal herkennen. En dan kun je als docent wel vermoeden dat ChatGPT de echte auteur is van een stuk, maar je kunt het niet hardmaken. “Juridisch gezien krijg je het niet sluitend”, zegt Jan Struiksma, emeritus hoogleraar bestuursrecht en lid van de examencommissie van Rechten.
Het afgelopen jaar heeft Struiksma als lid van de examencommissie al een paar keer te maken gehad met docenten die vermoedden dat een tekst van ChatGPT kwam, maar “we hebben er geen zaken van gemaakt, want je kunt niks bewijzen”, zegt hij.
Opnieuw nadenken over leerdoelen
Struiksma verdiept zich al jaren in AI en probeerde onlangs de meest geavanceerde (betaalde) versie van ChatGPT uit, waarin je literatuur en databestanden kunt uploaden en zeer specifieke prompts (opdrachten) kunt geven. Hij liet de chatbot de tentamenvragen en werkgroepvragen van het vak wetgevingsleer maken en scoorde 95 procent. Dat zou hem een 9 of 9,5 als cijfer hebben opgeleverd. “Goede prompts zullen binnenkort gewoon te koop zijn voor studenten”, verwacht Struiksma, “ik heb weinig hoop voor het academisch onderwijs zoals het nu is ingericht.”
Waar het Dreschler opviel dat de betogen van ChatGPT wat saai en formeel waren, vond Struiksma de opdrachten die hij via de chatbot gaf best goed geschreven. “We ergeren ons al jaren aan de schrijfvaardigheid van studenten. Het kost veel moeite en mankracht om studenten dat bij te brengen, misschien hoeft dat binnenkort niet meer.”
De rol van schrijven zal veranderen
Maar wat is nog de waarde van een academische opleiding als je de computer binnenkort scripties en artikelen kunt laten schrijven die niet van door mensen geschreven stukken zijn te onderscheiden?
In elk geval zal de komst van ChatGPT de rol van schrijven in het onderwijs fundamenteel veranderen. Geschreven teksten nemen nu een prominente rol in op universiteiten. Ze worden breed ingezet om te toetsen of een student de stof heeft begrepen en zelf de relevante informatie uit bronnen kan halen en een redenering kan opbouwen.
“Misschien laten we studenten ook wel te veel schrijven”, oppert Dreschler. ChatGPT laat ons als docenten opnieuw nadenken over wat we nu eigenlijk willen dat studenten leren en of een schrijfopdracht daarvoor de meest geschikte manier is.”
Beter uitleggen
Nadat Dreschlers opdracht om twee opiniestukken te vergelijken door een deel van de studenten met ChatGPT was gemaakt, ging ze met hen in gesprek. De studenten vertelden haar dat ze het te druk hadden, dat ze te veel schrijfopdrachten kregen, dat ze de opdracht saai vonden en er het nut niet van inzagen. Dreschler legde hen op haar beurt uit waarom ze deze opdracht belangrijk vond. “Dat was een goed gesprek dat beide partijen verder bracht”, zegt Dreschler.
Digitale geletterdheid moet ook meer aan bod komen in het onderwijs, vindt Esther Schagen, docent communicatiewetenschap en lid van de VU-werkgroep AI in het onderwijs: “Studenten zijn zich er lang niet altijd van bewust waar de informatie op op internet vandaan komt, of er sprake is van een bias, of er ethische of milieubezwaren kleven aan de manier waarop ze tewerk zijn gegaan. Dat een plaatje genereren in Dal-E bijvoorbeeld net zoveel energie kost als je telefoon opladen. Dat zoekopdrachten in ChatGPT meer energie kosten dan iets googelen, dat zijn ook aspecten waarover we het moeten hebben.”
Beter uitleggen waarom je als docent iets belangrijk vindt, zowel Dreschler als Esther Schagen, denken dat dat nu essentiëler is dan ooit. Misschien hoef je als afgestudeerde later in je werk geen teksten meer te schrijven, maar de deelvaardigheden die komen kijken bij het schrijven van een tekst, heb je in bijna elk beroep nodig, vindt Schagen.
Beroepenveld zal veranderen
“Een tekst als een essay of een werkstuk is een eindproduct”, stelt ook Dreschler, “daar is een proces aan voorafgegaan: je inlezen, relevante literatuur onderscheiden, een zinvolle vraag formuleren, een selectie maken van datgene wat je hebt gelezen en dat helder opschrijven. Je kunt studenten beoordelen op al die deelstappen. En je kunt ze goed uitleggen waarom die vaardigheden belangrijk zijn.”
Struiksma heeft daar zijn twijfels over: “AI zal het beroepenveld sterk veranderen en we weten niet hoe. Het is moeilijk om daarop te anticiperen. Misschien gaan we wel naar een situatie waarin we het onderscheidend vermogen en de academische kennis van studenten testen door te kijken of ze AI-gegenereerde teksten goed naar waarde kunnen beoordelen. Want om de kwaliteit van zo’n tekst goed te kunnen beoordelen, moet je nog steeds behoorlijk wat vakkennis hebben, maar in elk geval zal het onderwijs niet blijven zoals het nu is.”