Naast hun studiefinanciering en hun bijbaan krijgen studenten een financiële bijdrage van hun ouders. Althans, daar gaat de overheid vanuit. Maar sommige studenten hebben geen contact meer met hun vader en/of hun moeder.
Voor hen is een speciale regeling bedacht. Bij een “ernstig en structureel” conflict – denk aan een verleden van mishandeling, misbruik of verwaarlozing – kunnen studenten een aanvullende beurs krijgen zonder dat studiefinancier DUO het inkomen van hun ouders meeweegt.
Tegenwerking en wantrouwen
Maar de drempel is te hoog, vindt Mylou Miché, voorzitter van studentenorganisatie ISO. “Vaak komen studenten niet eens aan de aanvraag toe”, zegt ze. “De regels beschermen studenten niet, maar werken hen tegen.”
Ze spreekt uit eigen ervaring. Miché heeft geen contact meer met haar vader. Details wil ze niet publiekelijk delen, maar het is ernstig genoeg. Ze wilde een verzoek indienen om het inkomen van haar vader buiten beschouwing te laten.
Maar het lukte niet. Ze moest met bewijsstukken van hun conflict komen, maar haar psycholoog gaf vanwege de privacywetgeving geen verklaring. Dus moest ze iemand anders het verhaal vertellen, bijvoorbeeld een studentendecaan die ze nauwelijks kende. Miché: “De regels maken het studenten onnodig moeilijk. Als een ouder uit je leven verdwijnt, is dat een vreselijk groot verdriet en daar moet je dan iemand anders met allerlei bewijsstukken van gaan overtuigen. Ik kreeg er zoveel stress van dat ik na een tijdje dacht: laat maar. Dit is het me niet waard.”
Ze is de enige niet voor wie de drempel te hoog is, meent Miché. “Een student kreeg te horen: je vader heeft een keer een tientje overgemaakt voor je verjaardag, dus er was nog contact. Wat zeg je dan terug? Het systeem moet echt aangepast worden. Het is nu op tegenwerking en wantrouwen gericht, terwijl de student toch al het slachtoffer van de situatie is.”
Strenge criteria
Op de website van DUO staan verschillende criteria om in aanmerking te komen voor de regeling, onder meer dat studenten na hun twaalfde verjaardag geen contact meer hebben met hun vader of moeder. Dus als je op je veertiende nog eens samen thee ging drinken, stuit dat bij DUO op wantrouwen: klopt het wel wat je zegt?
De breuk kan ook later ontstaan. Hoe dan ook moeten studenten allerlei documentatie aanleveren, zoals een kopie van de ‘volledige echtscheidingsbeschikking’ als hun ouders getrouwd waren. Ook zijn er “uitgebreide” verklaringen nodig van henzelf, hun andere ouder en een ‘deskundige’, bijvoorbeeld een psycholoog of maatschappelijk werker.
Toch is het niet onmogelijk om de beurs te krijgen. Volgens een woordvoerder van DUO komen er zo’n 200 aanvragen per week binnen, waarvan 40 procent wordt goedgekeurd. Dat komt neer op ruim vierduizend nieuwe toekenningen per jaar. Hieronder vallen overigens ook studenten van wie de ouders ‘onvindbaar’ zijn, bijvoorbeeld als ze naar het buitenland zijn vertrokken.
Die aantallen maken weinig indruk op Miché. “Het zouden er veel meer kunnen zijn”, denkt ze. Binnenkort gaat het ISO om tafel met beleidsmedewerkers van het ministerie van Onderwijs.
‘Bijzonder wrang’
Behalve DUO zijn ook rechters streng als studenten een afwijzing aanvechten. Ze worden zelfs steeds strenger, stelt jurist Job Buiting in juridisch maandblad Ars Aequi. Dat enkele duizenden studenten wél een beurs krijgen, neemt volgens hem niet weg dat andere studenten een afwijzing krijgen, terwijl hun zaak klip en klaar is.
Buiting heeft 94 rechterlijke uitspraken bestudeerd van de afgelopen twintig jaar. Het is haast onmogelijk geworden om je gelijk te halen, meent hij. Een student was bijvoorbeeld geestelijk mishandeld door haar stiefvader en had ook geen contact meer met haar moeder, maar dat was niet genoeg voor de Centrale Raad van Beroep. Een van de redenen: de student had nog contact gezocht met haar moeder, al had die daar niet op gereageerd.
Een andere student was in het verleden mishandeld door zijn ouders. Maar ook dat argument vond de rechter onvoldoende. Die mishandeling speelde namelijk niet meer op het moment van de beursaanvraag.
Het gevolg is dat studenten in zo’n geval tegen hun ouders moeten procederen om ‘alimentatie’ af te dwingen, oftewel een ouderlijke bijdrage. Als het dan nog steeds niet lukt om het geld te innen waar ze recht op hebben, kunnen ze weer bij DUO aankloppen. “Bijzonder wrang”, vindt Buiting.
Kansloos
Buiting wist niet dat ruim vierduizend studenten per jaar via deze regeling de aanvullende beurs toegekend krijgen, zegt hij, maar eigenlijk maakt het hem niet zoveel uit. Hij ziet dat studenten bij de rechter vrijwel kansloos zijn, “ook als de regeling klip en klaar voor hen bedoeld is”.
Het HOP informeerde bij DUO naar de regeling: kan de studiefinancier voorbeelden geven van studenten die wel of niet onder de regeling vallen? Daar moest DUO even over nadenken.
Inmiddels heeft GroenLinks-PvdA schriftelijke vragen gesteld over Buitings artikel, die minister Eppo Bruins nog moet beantwoorden. Tot die tijd wil DUO niets zeggen.
Pijnlijke situaties
De vorige minister, Robbert Dijkgraaf, zag het probleem wel in. In sommige gevallen moesten studenten bijvoorbeeld als bewijs een verklaring meesturen van uitgerekend de ‘weigerachtige’ ouder.
“De verklaring van de weigerachtige ouder kan tot pijnlijke situaties leiden”, schreef Dijkgraaf in juni 2023 aan de Tweede Kamer, “omdat de student contact moet opnemen met de ouder waarmee een conflict is. Ik wil verkennen of hier een andere invulling aan gegeven kan worden, met daarbinnen oog voor risico’s op misbruik en/of oneigenlijk gebruik en eventuele budgettaire consequentie.”
Hoe dan ook zou DUO hebben toegezegd “nog meer te gaan inzetten op voorlichting op onderwijsinstellingen aan studenten”. Wat is daarvan terechtgekomen? Ook daar wil DUO nog niets over kwijt.