Veel ouder dan zestien kunnen ze niet zijn, de drie meiden van het Jac. P. Thijsse-college uit Castricum die nu een groep Gambiaanse leeftijdsgenoten op bezoek hebben. Ze zetten het afgelopen half jaar een onderzoek op naar meisjesbesnijdenis.
Daarvoor interviewden ze in Gambia meisjes, vrouwen, beleidsmakers, medici en andere experts. “En dat allemaal in een week”, vertelt antropoloog Edien Bartels met bewondering.
Bartels is eigenlijk al met pensioen, maar ze is dé deskundige op het gebied van meisjesbesnijdenis. Dus toen de meiden uit Castricum via het Pre University College bij de VU aanklopten voor begeleiding, was zij de aangewezen persoon. Samen met collega-antropoloog Lenie Brouwer helpt ze de meiden hun data op een wetenschappelijke manier te ordenen en er een verslag van te maken. Afgelopen december waren de scholieren al op de VU, toen zouden de Gambianen eigenlijk ook komen, maar er waren problemen met hun uitreisvisa.
Officieel verboden
Nu zijn ze er wel: zeven Gambianen, zes scholieren en een beleidsmaker, aangesteld door de overheid om erop toe te zien dat meisjes niet meer worden besneden. Want officieel is dat al sinds 2015 verboden. Maar de praktijk is anders. Naar schatting negentig procent van de vrouwen in Gambia is besneden.
De Gambiaanse meiden doen mee in het gesprek over de onwenselijkheid van meisjesbesnijdenis, ze luisteren geïnteresseerd naar Bartels die vertelt over de verschillende standpunten van waaruit je het thema kunt benaderen – cultureel perspectief, het perspectief van mensenrechten en het medische perspectief. Ze praten openlijk over het onderwerp, ook in Gambia zelf, vertellen de Nederlandse scholieren.
“Maar”, vertelt aardrijkskundedocent Paul van Son, die het project vanuit de school begeleidt, “gisteren vroeg ik een van hen als ze zelf ooit een dochter zou krijgen, of ze die zou laten besnijden, en toen was het antwoord: ‘Als mijn man dat wil, dan wel.’ Daar stond ik toch wel even van te kijken”, bekent hij.
Geen huwelijkspartner
De kernvraag blijft: waarom doen mensen nog steeds aan meisjesbesnijdenis, terwijl het niet mag en er zoveel argumenten tegen zijn? Om daar iets meer van te begrijpen, helpt het misschien om er vanuit een cultureel perspectief naar te kijken. “Bij een ritueel zit er altijd een verborgen betekenis achter de alledaagse argumenten die mensen aandragen. Bij meisjesbesnijdenis gebruiken mensen vaak het argument dat het schoner zou zijn, maar eigenlijk is het een rite de passage die maakt dat iemand voortaan als vrouw wordt geïdentificeerd”, vertelt Bartels. Dat maakt meteen duidelijk waarom het zo moeilijk is om ermee te stoppen. Als je jouw dochter niet laat besnijden, is de kans aanwezig dat ze om die reden geen huwelijkspartner vindt.
De groep gaat deze week werken aan een tekst. Er moet zowel een profielwerkstuk komen voor de Nederlandse scholieren als een beleidsdocument voor de Gambianen. De Gambianen schrijven dan ook ijverig mee als Bartels ze vertelt hoe je een wetenschappelijke tekst structureert. “Ik stuur jullie de powerpoints wel even. Dat is gemakkelijker”, zegt ze.
Appelstroop en hagelslag
Dan is het tijd voor lunch. Een van de Nederlandse meiden heeft een hele serie boterhammen gemaakt voor de Gambiaanse gasten, met appelstroop en hagelslag. “Ja, echt, ze wilden hagelslag.”
De Gambianen wonen bij de Nederlandse scholieren in huis. Het is voor de meesten de eerste keer dat ze in het buitenland zijn. En natuurlijk gaan ze ook leuke dingen doen: een rondvaart, de Zaanse Schans. Maar ’s ochtends moet er gewerkt worden. “Die uitwisseling is heel leuk, maar die profielwerkstukken zijn nu ons voornaamste doel”, aldus Van Son.