Onnodige medicatie, keizersneden zonder medische noodzaak, onzinnige kijkoperaties, overbodige diagnostiek, nutteloze screening en controles, onnodige operaties bij kanker, antibioticagebruik bij virussen, psychofarmaca bij lichte psychische klachten en te veel zorg in de laatste levensfase.
Het rijtje is lang en de kosten zijn torenhoog. Het is verleidelijk om de schuld neer te leggen bij het systeem, snijgrage chirurgen, of op geld beluste zorgcowboys en farmaceutische bedrijven. En inderdaad – bovengenoemde vormen van overbehandeling zijn vaak toe te schrijven aan die partijen.
Zelfs als we erin slagen de perverse prikkels uit het financieringssysteem te halen, overijverige dokters te disciplineren en cowboys uit te zwaaien, dan blijft er één gigantische olifant in de kamer staan: wijzelf.
De lijst met overbehandelingen veroorzaakt door onszelf is minstens net zo lang. Mensen uit het Gooi die bij een vmbo-advies van hun spruiten naar de GGZ rennen, de familie die op hoge poten een second opinion eist, obese mensen die liever een Ozempicje slikken dan af te vallen of patiënten die de gordijnen inklimmen wanneer hun huisarts ze adviseert naar huis te gaan en het een paar dagen aan te kijken (meestal het beste advies, want de meeste klachten gaan vanzelf over).
Een subtielere variant hiervan is het gedrag van patiëntenverenigingen. Die lobbyen vaak door behandelingen of medicijnen te eisen voor een doelgroep, maar vergewissen zich onvoldoende dat alles wat voor hun doelgroep gebeurt en betaald wordt ten koste gaat van andere doelgroepen. We kunnen een euro immers maar één keer uitgeven. Niet zelden spelen farmaceutische bedrijven daar listig op in. Een zielige patiënt wordt richting media geschoven, want die akelige overheid wil geen medicijn voor deze arme sloeber vergoeden terwijl die er zoveel baat bij zou hebben. En de minister gaat onder druk van de Kamer weer overstag, terwijl de prijs van het medicijn de gezondheidswinst niet rechtvaardigt en het bovendien heel vaak erg onzeker is of het medicijn überhaupt wel werkt.
De hand in eigen boezem steken is uit de mode geraakt. De slogan van populisten over de hele wereld is ‘promise everything, deliver nothing and blame someone else’. Het kabinet-Schoof in één zin. En het electoraat trapt er elke keer weer in. Het is evenwel te gemakkelijk het kabinet de schuld te geven van de stijgende kosten in de zorg en de schaarste op de arbeidsmarkt.
Wat er ook in Den Haag gebeurt, als we met onszelf beginnen, kan er een hoop. In het verleden stierven we massaal aan infecties, epidemieën of tbc. Nooit in de geschiedenis (met corona als curieuze uitzondering) hebben we zoveel invloed gehad op de eigen gezondheid als nu. Aan de slag dus. Ik draai alvast een einde aan dit epistel, want de sportschool wacht.