“Om een pretend student te definiëren, moet je eigenlijk eerst weten wat een student is en wat die hoort te doen. Dat vind ik al moeilijk”, begint iemand. In debatcentrum 3D hebben zich zo’n tien studenten verzameld om hun ervaringen te delen. Sommigen zijn nog niet bekend met de term en dachten gewoon: interessant, een bijeenkomst in 3D. Maar al snel blijkt dat iedereen zich wel herkent in het onderwerp.
Zo deelt een student dat ze vaak ‘s ochtends al naar de universiteit ging om te studeren, maar daar dan de hele dag niks deed. Bij anderen leidde dat soms toch nog tot productiviteit: “Na een uur niks doen ga je misschien toch aan de slag. Fake it ’til you make it”, vult iemand aan.
Weinig begrip
Toch blijkt dat veel studenten vooral gebukt gaan onder de hoge werkdruk. Een student stelt dat docenten daar weinig begrip voor hebben en dat ze blijven hameren op de nodige veertig studie-uren per week en dat studenten hard moeten aanpoten omdat het er in het werkveld nou eenmaal ook zo aan toegaat.
“Docenten zijn de enige mensen bij wie ik het gevoel heb dat ik kan doen alsof alles oké is, terwijl het eigenlijk niet zo is”, zegt iemand. “Het kan echt voelen alsof het hen niet interesseert”, beaamt een ander. “Ik wil wel benadrukken dat er ook mensen zijn die wél behulpzaam zijn. Mijn mentor was heel begripvol toen ik het vertelde”, zegt Camée Comperen, een VU-student die een tijd lang deed alsof ze nog ingeschreven was en naar college ging, maar in feite een pauze van haar studie had genomen.
Schaamte
Waar komt die drang dan vandaan te doen alsof? Schaamte, zegt de een, dat je niet genoeg bent. Peer pressure, zegt een ander, vanuit je familie of omdat je je studerende vrienden wilt bijbenen, bij een groep wilt horen. Iemand oppert ook faalangst.
Dat laatste onderschrijft Job van Ballegoijen de Jong. Inmiddels werkt hij als advocaat op de Zuidas, maar hij deed jarenlang alsof hij studeerde. “Ik was bang om mijn tentamen niet te halen, dus ging ik er liever niet heen omdat het erger was om geleerd te hebben en het dan alsnog niet te halen.” Zo’n eerste leugen over een tentamen dat goed was gegaan, mondde uit in zes jaar lang doen alsof hij studeerde, terwijl hij amper studiepunten haalde.
Liegen mag
Maar hoewel de eenzaamheid van sommige voorbeelden afspat (“Ik was bang vrienden te verliezen als ik eerlijk zou zijn”) – liegen hoeft niet altijd erg te zijn, zegt VU-studentenpsycholoog Anna van der Steen. Soms kan een kleine leugen ook wat stress verlichten. Dat herkent een student: “Als mijn ouders me vragen of ik mijn huiswerk heb gedaan, lieg ik daar soms over want ik weet dat ik anders een preek krijg. Die tijd kan ik beter gebruiken om naar mijn kamer te gaan en mijn huiswerk af te maken.”
Maar, benadrukt Van der Steen, die verlichting is wel maar van tijdelijke aard – zeker als de situatie niet verandert. Wat kun je doen als je steeds verder in een web van leugens verstrikt raakt, of vermoedt dat iemand om je heen doet alsof die studeert en je die persoon wilt helpen? Studentenpsycholoog Van der Steen en Mieke Bosch, die pretend studenten begeleidt, delen later via de mail hun tips met Ad Valvas.
Zo raden ze aan om te beginnen met één iemand in vertrouwen te nemen. De ervaring leert dat de reactie van de omgeving van een pretend student vaak positiever is dan van tevoren verwacht. Vanuit de VU is er ook professionele hulp beschikbaar, in de vorm van studieadviseurs, studentendecanen of studentenpsychologen. Deze laatsten hebben een beroepsgeheim, en hebben een tweewekelijks, laagdrempelig spreekuur online. Het Student Wellbeing Point kan ook helpen studenten in de juiste richting voor hulp te sturen.
En vermoed je dat iemand in je omgeving doet alsof die studeert? Benader hen dan voorzichtig en zonder oordeel, maar maak duidelijk dat je je zorgen maakt, zeggen Van der Steen en Bosch. Als ze prikkelbaar worden doordat je doorvraagt, kun je het beste zeggen dat je er ook nog voor ze bent wanneer ze het er wél over willen hebben. Wees ook terughoudend in het aandragen van oplossingen, maar vraag liever wat diegene nodig heeft.
Geen data
Na afloop van het programma worden deelnemers het ‘fuck-up café’ op het campusplein ingestuurd met de icebreaker ‘Wanneer loog jij voor het laatst over progressie in je werk of studie’. Het gaat nog heel even over verbloemen hoe je tentamen ging, maar dan ook al vrij snel over andere zaken als de naderende VU talentenshow en de uitkomst van de studentenraadsverkiezingen.
Opvallend is dat bijna alle aanwezigen in het STEM-veld (Science, Technology, Engineering and Mathematics) studeren, alsof vooral daar de druk hoog is. “Dat durf ik niet te zeggen, daar heb ik de data niet voor”, zegt een student computerwetenschappen.