Zeventien gastonderzoekers en andere tijdelijke wetenschappelijke medewerkers aan de VU hebben de Turkse nationaliteit. Tenzij ze verbonden zijn aan een niet-Turkse universiteit, geldt voor hen de oproep van de Turkse regering van vorige week om terug te keren naar Turkije. Over Turkse studenten worden geen cijfers afgegeven.
Na de mislukte couppoging in Turkije op 15 juli verspreidde de regering van president Erdogan via de hogeronderwijsraad de betreffende oproep. Die geldt voor alle Turkse wetenschappers en studenten buiten Turkije, die verbonden zijn aan een Turkse universiteit. Het is niet bekend of de Turkse wetenschappers die te gast zijn aan de VU al zijn teruggereisd.
De Turkse Orçun Ulusoy van de rechtenfaculteit kan in Nederland blijven, omdat hij een aanstelling heeft bij de VU. Maar hij kent wel Turkse wetenschappers en studenten die inmiddels zijn teruggegaan naar Turkije. “Sommigen wachten nog op instructies van hun leidinggevenden. Maar iedereen gaat terug. Als ze dat niet doen, riskeren ze waarschijnlijk dat ze ontslagen worden en dat er een onderzoek komt naar hun betrokkenheid bij de couppoging.”
Universiteiten dicht
Veel van zijn collega’s in Turkije zijn getroffen door de maatregelen van de regering. “In Turkije zijn vijftien universiteiten gesloten, dus dat gaat om honderden wetenschappers en duizenden studenten. Aan die universiteiten werkten ook vrienden van mij, in Izmir, Istanbul. Ze zijn gewoon ontslagen, ook al waren ze helemaal niet betrokken bij de couppoging.”
In de week die inmiddels is verstreken sinds de oproep van de Turkse regering is er weinig nieuwe informatie vrijgekomen. De noodtoestand is van kracht in Turkije, waarmee de regering verregaande bevoegdheden krijgt om tegenstanders aan te pakken. Niemand weet dus wat er gaat gebeuren.
Gemarteld
Volgens mensenrechtenadvocaat Ulusoy schendt Turkije momenteel de mensenrechten. “Amnesty International bracht eergisteren een rapport naar buiten met bewijs dat mensen die na de couppoging zijn opgepakt in de detentiecentra worden gemarteld, verkracht en afgeranseld.”
Ook het zomaar ontslaan van mensen zonder enige reden is niet alleen tegen de Turkse wet, maar kan volgens Ulusoy mogelijk ook als mensenrechtenschending gezien worden. “Het stuurt mensen uiteindelijk de armoede in. Je weet ook niet of de ontslagen wetenschappers in de toekomst nog een baan kunnen vinden. Ze hebben toch een soort zwarte vlek op hun cv.”
Verraad
Dat het hoger onderwijs in Turkije zo hard geraakt wordt in de nasleep van de mislukte coup, komt ook door een jarenlange strijd tussen Turkse wetenschappers en de regering. Ulusoy: “Een paar maanden geleden publiceerde een groep van meer dan duizend academici onder de naam Academics for Peace een verklaring waarin ze de regering oproepen om te stoppen met de militaire acties in het Koerdische deel van Turkije. Toen zijn er een paar vrienden van me opgepakt. De regering beschuldigde ze van verraad en het helpen van terroristische organisaties en wil ze daarvoor vervolgen.”
Ook speelt mee dat de beweging rond de Turkse geestelijke Fethullah Gülen nauw verbonden is met het onderwijssysteem, met eigen scholen en universiteiten. De aanhangers van Gülen worden verdacht van de couppoging, en de regering grijpt daar nu in.
Studenten
Niet alleen wetenschappers, maar ook studenten worden geraakt door de maatregelen van de regering, maar het is onduidelijk hoe en in welke mate. De VU geeft geen informatie over hoeveel Turkse studenten aan de VU studeren of komen studeren en hoeveel Nederlandse VU-studenten niet naar Turkije kunnen voor een uitwisseling. Het International Office verwijst door naar de universiteitenvereniging VSNU en EP-Nuffic, de organisatie voor internationalisering in het onderwijs.
“De universiteiten hebben afgesproken geen cijfers van specifieke universiteiten naar buiten te brengen tot we de gevolgen beter kunnen overzien”, aldus een woordvoerder van EP-Nuffic. “Bovendien zijn de aanmeldcijfers van komend jaar nog niet volledig en zijn ze nu voor Turkse studenten helemaal onbetrouwbaar.”
Duizend
Wel is bekend dat er jaarlijks zo’n duizend Turkse studenten naar Nederland komen, waarvan ongeveer de helft een voltijds studie volgt en de andere helft een deel van hun studie of een stage. Jaarlijks gaan ook zo’n achthonderd Nederlandse studenten voor hun studie naar Turkije. EP-Nuffic plaatst vanmiddag een update over de gevolgen van de situatie in Turkije voor studenten in Nederland op haar website.
Omdat het collegejaar al was afgelopen, zullen Turkse uitwisselingsstudenten die het afgelopen jaar aan de VU studeerden waarschijnlijk voor een groot deel alweer terug zijn naar Turkije of op het punt staan dat te doen. Aan de Amsterdam Summer school doen momenteel twee Turkse studenten mee. Die is vrijdag afgelopen.