Neem het ongewenst online verspreiden van naaktfoto’s en -filmpjes net zo serieus als geweldsmisdrijven. Hiervoor pleiten onderzoekers van Hogeschool Inholland na gesprekken met ruim 80 hbo-studenten met een migratieachtergrond.
“Ik denk dat ze het deed omdat haar vriend dat aan haar had gevraagd en ze hem vertrouwde. Hij heeft het doorgestuurd en bijna de hele school had op een gegeven moment die foto gezien, inclusief ikzelf. Iedereen had het erover. Er werd gezegd dat ze een hoer is en dat het onbegrijpelijk is dat je dat stuurt terwijl je een hoofddoek draagt.”
Aan het woord is een 24-jarige student van Marokkaanse afkomst. Ze omschrijft een voorbeeld van ‘exposen’: het via sociale media verspreiden van ontvangen naaktbeelden die in goed vertrouwen zijn gedeeld met de dader.
Middelbare school
Het is een van de vele voorbeelden uit het vandaag verschenen onderzoeksrapport ‘Exposen Exposed’, uitgevoerd door onderzoekers van het lectoraat Publiek vertrouwen in veiligheid en het lectoraat Diversiteitsvraagstukken van Hogeschool Inholland.
De onderzoekers analyseerden gesprekken met 70 vrouwelijke en 12 mannelijke studenten van verschillende Nederlandse hogescholen. Het merendeel van de geïnterviewden had een Marokkaanse, Turkse of Hindoestaanse afkomst. Geen van hen zegt zelf slachtoffer te zijn geweest van exposen, maar ze kennen ten minste één geval in hun directe omgeving, vaak uit de tijd dat zij nog op de middelbare school zaten. Ook spraken de onderzoekers met hogeschoolmedewerkers en experts.
Wraak of verveling
De onderzoekers concluderen dat exposen moet worden erkend als high impact crime, een verzamelnaam voor delicten als woninginbraak, overvallen, straatroof en geweldsmisdrijven. Ook moet de schuld niet bij het slachtoffer worden gelegd, zoals nu nog vaak gebeurt, maar volledig bij de dader.
“We zijn dit onderzoek gestart met het idee dat exposen vooral gebeurt uit wraak en kwaadwillendheid”, vertelt Krista Schram, associate lector Publiek vertrouwen in veiligheid. “Maar volgens de studenten zijn er juist ook veel andere motieven: uit verveling, voor de lol of om stoer te doen.”
Schaamtecultuur
De motieven mogen dan onschuldig lijken, de gevolgen van exposen zijn ernstig en langdurig. Dat geldt vooral voor slachtoffers die volgens de onderzoekers afkomstig zijn uit “een schaamtecultuur”, zoals de Marokkaanse, Turkse en Hindoestaanse.
“Als hun reputatie beschadigd raakt, maken ze ook hun hele familie te schande”, zegt Schram. “Deze jonge vrouwen moeten zich daarom koste wat het kost eervol gedragen. En dat is een zware last, zeker in dit digitale tijdperk.”
Geen aangifte
In theorie kan een slachtoffer van exposen aangifte doen. Maar in de praktijk gebeurt dat heel weinig, weet Schram. “Door schaamte, maar ook doordat exposen niet zo snel wordt gezien als strafbaar feit. Terwijl het dat wel degelijk is. Door exposen te positioneren als high impact crime zullen potentiele daders hopelijk twee keer nadenken voordat ze iemands foto doorsturen, en weten slachtoffers zich gesteund om hulp te zoeken.”
Er is de laatste tijd veel te doen over sociale veiligheid in het hoger onderwijs. Wat exposen betreft, waren de meningen onder de hbo-medewerkers verdeeld. “Er zijn er die zeggen: wij zijn een instelling voor volwassenen, het is niet meer aan ons om deze jongens en meiden op te voeden”, zegt Schram. “Anderen vinden juist dat je als hogeschool de plicht hebt om een veilige leeromgeving te creëren.”
Sexting is normaal
De studenten uit het onderzoek wijzen er bovendien op dat niet alleen hun ouders, maar ook de meeste docenten en medewerkers van hogescholen simpelweg niet weten wat jongeren allemaal doen op sociale media, en hoe normaal sexting (het versturen van seksueel getinte berichten, foto’s of filmpjes) inmiddels voor hen is. De onderzoekers hopen dat met dit rapport een eerste stap is gezet om de taboes rondom exposen en sexting te doorbreken.
Schram: “Een van de meiden die we spraken zei: ‘Mijn ouders hebben geen idee wat ik online allemaal uitspook. Maar wanneer exposen voorbijkomt op tv, kunnen ze alleen maar praten over hoe dom het slachtoffer is geweest.’ Over de daders zeggen ze niets. Ik hoop dat ons onderzoek eraan bijdraagt dat dit soort vrouwen in de toekomst wel hun verhaal durven te doen.”