Knallende hoofdpijn, misselijk, een onrustig gevoel en gaten in je geheugen – opstaan met een kater is een gevreesde domper na een hopelijk leuke avond. De een bakt een ei met kaas, de ander drinkt koffie in het zonnetje, een derde trekt misschien tegen beter weten in weer een biertje open. Maar wat werkt nou echt?
Vette hap
Neurowetenschapper Anne Marije Kaag doet onderzoek naar risicovol drinken en verslavingsgevoeligheid. Volgens Kaag is een groot deel van een kater vochttekort. “Alcohol zorgt ervoor dat je meer water uitplast, je droogt jezelf eigenlijk gewoon uit.” Om dat op te vangen, raadt Kaag aan al vóórdat je alcohol gaat drinken, goed te hydrateren om je vochtvoorraad op peil te houden, en ook tussen de alcoholische drankjes door iets alcoholvrij te drinken. Van alcoholvrij bier is bijvoorbeeld bekend dat het, net als alcohol, het beloningssysteem kan aanspreken. “Een soort Pavlov-effect wat we krijgen bij het zien van iets dat doet denken aan alcohol drinken. Een alcoholvrij biertje kan dus ook al voelen als beloning.”
De avond beginnen met een vette hap is ook verstandig, dat vertraagt de opname van alcohol in het bloed. Uit onderzoek is gebleken dat specifiek kaas een goede bodem vormt voor de maag. Het vertraagt de opname van alcohol en de probiotica in kaas helpen de lever enzymen aan te maken die alcohol afbreken – wat ook een kater kan verminderen. Als je eenmaal een kater hebt, kun je die vette hap volgens Kaag wel beter mijden, die is te zwaar voor je al geïrriteerde maag. “Eiwitten zijn wel belangrijk. Eet een gekookt ei – niet gebakken – met zout. En neem paracetamol, maar niet voordat je gaat slapen, dat is een extra belasting voor de lever.”
Hanxiety
Alcohol doet veel met ons brein, en die effecten zijn niet zomaar op te vangen met een extra glas water of een gekookt ei. “Als je alcohol drinkt, komen er heel veel stofjes vrij. De aanmaak van glutamaat wordt geremd, waardoor je brein minder effectief werkt: je wordt onhandig, impulsief. En er komt dopamine vrij, wat een plezierig effect geeft. De volgende dag is de balans tussen deze stofjes verstoord. Dan kun je je down voelen.”
Met een kater komt ook vaak een onrustig, opgejaagd of angstig gevoel mee, een verschijnsel wat mensen ‘hanxiety’ noemen: anxiety in combinatie met een hangover. Wat heb je gisteren eigenlijk allemaal gedaan? Heb je jezelf niet voor gek gezet? Ben je wel aardig geweest tegen je vrienden? Kaag: “Alcohol verstoort ons stress-systeem. Je kunt moeilijk onderscheiden wat belangrijke stresselementen zijn, en dus blijf je de dag erna achter met verhoogde cortisol en een aanhoudend gevoel van alertheid.”
Tijdens het afbreken van alcohol komen er ook gifstoffen vrij in ons lichaam: cytokines. Die hebben een effect op de hippocampus, het geheugencentrum van het brein, en veroorzaken geheugenproblemen en concentratieproblemen. “Al die dingen komen allemaal nog bovenop je hoofdpijn en misselijkheid”, zegt Kaag. “Je hebt je lichaam een avond lopen vergiftigen, en dat voel je.”
Meer zin in seks
Die vergiftiging voelt de volgende dag alleen niet altijd hetzelfde. Soms drink je zes bier en sta je zonder problemen op, een andere ochtend heb je na twee wijntjes al gierende hoofdpijn. En waar je soms juist zin hebt om iets leuks te gaan doen met een kater, krijg je jezelf een andere keer nauwelijks je bed uit. Omdat je je slecht voelt, óf omdat je meer zin hebt in seks. Dat laatste kan volgens New Yorkse neuropsycholoog Sanam Hafeez een bijeffect zijn van een kater. De remmende werking van alcohol werkt nog wat door, en ons lichaam is op zoek naar een extra shot dopamine.
Hoe je je na een avond drinken voelt, is volgens Kaag afhankelijk van veel factoren. Zo maakt het onder andere uit welke alcohol je hebt gedronken. Rode wijn, zware bieren, tequila en whisky zijn bijvoorbeeld notoire katerveroorzakers. Bij deze donkere dranken ontstaan er stoffen bij het fermentatieproces die de kater kunnen verergeren. Licht bier, wodka, gin en witte wijn zijn wat dat betreft ‘schonere’ keuzes. Maar drankjes met een lager promillage zijn volgens Kaag toch vaak de betere keus. “Mensen zijn geneigd elk drankje even snel op te drinken, ongeacht hoeveel alcohol erin zit. Als je sterke drank drinkt, krijg je dus veel sneller veel meer alcohol binnen.”
‘Drink je rond je eisprong, dan verlies je sneller de controle’
Voor vrouwen maakt het ook nog uit waar ze zitten in hun menstruatiecyclus. Zo blijkt dat alcohol tussen dag 20 en 25, vlak voor de menstruatie, sneller wordt afgebroken. Kaag: “Maar belangrijker: drink je rond je eisprong, dan verlies je sneller de controle en drinken mensen vaak meer. Je hebt dan na een avond drinken misschien meer spijt van wat je hebt gedaan.”
Onzinsupplementen
Mocht je genoeg hebben van water, kun je ook voor Sprite gaan tijdens je kater. Chinese onderzoekers aan de Sun Yat-Sen Universiteit ontdekten dat Sprite het afbraakproces van alcohol versnelt, waardoor je kater minder lang duurt. Uit hun onderzoek bleek kruidige thee de kater juist weer in de hand te werken. En het idee om met een kater weer naar alcohol te grijpen, raadt Kaag helemaal af. “Je vergeet er misschien even je kater mee omdat je weer dopamine aanmaakt, maar dat is geen oplossing. Zo ga je richting een alcoholverslaving.” Het belangrijkste is volgens Kaag om rust te pakken. “Probeer zo veel mogelijk te slapen, ga de frisse lucht in. Je bent niet lief geweest voor je lichaam en je brein.”
Toch komen er geregeld nieuwe supplementen op de markt, die beloven een kater te kunnen voorkomen. “Allemaal onzin”, aldus Kaag. “Je kunt je geld beter uitgeven aan alcoholvrije cocktails.” Heb je niet alsnog iets aan een mogelijk placebo-effect van die pillen? “Dan zou ik gewoon voor de seks gaan, dat lijkt me een stuk gezonder.”
Moeten we eigenlijk wel op zoek gaan naar middelen tegen een kater? Hoe ethisch verantwoord is dat? Kaag: “Dit is een beetje oma die praat, maar het beste is natuurlijk gewoon om niet te drinken. Dat er reclame wordt gemaakt voor middeltjes die een kater kunnen voorkomen is eigenlijk van de zotte. Een kater is een signaal van het lichaam dat het niet vergiftigd wil worden, en een waarschuwing aan onszelf dat we dat niet nog een keer doen.”