Van promovendi tot hoogleraren, in de coronacrisis zetten wetenschappers alles op alles om te voorkomen dat onderzoek verloren gaat. Of er meer geld komt, is nog steeds niet zeker, maar aan alternatieve oplossingen wordt hard gewerkt.
Door de lockdown krijgen veel wetenschappers hun onderzoek niet op tijd af. Toch kunnen ze vaak geen verlenging van hun tijdelijke contract krijgen. Dat mag niet zomaar volgens de wet.
Maar als jonge wetenschappers nu hun onderzoek moeten afbreken, is dat kapitaalvernietiging, stelt KNAW-president en hoogleraar Griekse taal- en letterkunde Ineke Sluiter. “Niet alleen omdat de vernieuwing waar ze aan werken niet tot stand komt, maar ook omdat de carrière van een talent wordt beschadigd. Het is belangrijk dat we hier iets aan doen.”
Verloren generatie
Sluiter is op 1 juni aangetreden als president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. In haar inaugurele rede waarschuwde ze dat er door de coronacrisis een “verloren generatie” van onderzoekers dreigt te ontstaan.
Ook het Promovendi Netwerk Nederland (PNN) zet zich in voor de “verloren generatie” waar Sluiter voor vreest. Het netwerk schreef mee aan een handreiking voor het omgaan met vertraging voor promovendi, postdocs en tenure trackers.
Compensatie op orde
Dit document bevat een vragenlijst en voorbeeldscenario’s om onderzoekers te helpen het gesprek met hun instelling aan te gaan. Is het onderzoek bijvoorbeeld net van start, of was het al in de afrondende fase toen de crisis uitbrak? Konden er de afgelopen maanden data worden verzameld? Moest de onderzoeker tijdens het thuiswerken ook voor kinderen zorgen?
“Het zijn geen keiharde regels”, zegt PNN-voorzitter Lucille Mattijssen. “We hopen vooral dat de universiteiten er inspiratie uit putten en hun compensatie op orde gaan brengen.”
Voortijdig afgebroken
Het probleem zit vooral bij lopende onderzoeksprojecten die voortijdig worden afgebroken. “Het liefst zouden we het contract van elke vertraagde promovendus verlengen”, zegt Mattijssen, “maar we weten dat daar een prijskaartje aan hangt. We proberen zoveel mogelijk alternatieve oplossingen te vinden om ervoor te zorgen dat er geen onderzoek verloren gaat. “
Tegelijkertijd redt de sector het niet zonder extra geld, benadrukt ze. “Het zou zeker fijn zijn als er vanuit de overheid meer budget komt voor de onderzoeken waarbij verlenging echt noodzakelijk is.”
Tijd en energie
Intussen komt ook universiteitenvereniging VSNU met allerlei oplossingen voor door de coronacrisis getroffen wetenschappelijk onderzoek. Bij de beoordeling van tenure trackers kan bijvoorbeeld ook de tijd en energie die zij steken in het online onderwijs worden meegenomen. En waarom zouden promovendi hun bekwaamheid niet prima kunnen aantonen met drie sterke hoofdstukken in plaats van vier?
“De vraag is hoe je vaststelt dat iemand in staat is zelfstandig onderzoek te verrichten”, zegt KNAW-president Sluiter daarover. “Alleen maar door te tellen, of toch ook door te wegen? In de universitaire wereld wilden we al langere tijd graag gaan wegen. Dit is het moment om de daad bij het woord te voegen.”
Contracten verlengen
Zowel vakbonden als werkgevers snappen dat er middelen nodig zijn om de klappen op te vangen. In de nieuwe cao reserveren de universiteiten daarom 0,45 procent van de totale loonruimte om tijdelijke contracten te verlengen van onderzoekers, promovendi, docenten en ondersteunend personeel. “Dit toont echt aan dat er solidariteit heerst binnen de universiteiten”, zegt Sluiter. “Men is volledig doordrongen van de situatie.”
Ze is ook positief over hoe NWO zich heeft opgesteld in crisistijd. De onderzoeksfinancier versoepelt de regels en biedt vertraagde onderzoekers uitstel van deadlines. “Binnen de mogelijkheden vind ik dat men zich daar erg inspant om maatwerk te leveren.”
Vrouwen en corona
Eerder dit jaar waarschuwde Sluiter nog samen met haar actiegroep Athena’s Angels – waar de KNAW-president gewoon lid van blijft – voor de gevolgen van de coronacrisis voor vrouwelijke wetenschappers. Bij het schuiven met deadlines van beursaanvragen zouden zij in het nadeel zijn.
Ze is daarom blij dat NWO deze maand heeft toegezegd om bij vrouwelijke onderzoekers die zwanger zijn flexibel om te gaan met interviewmomenten. “Zo’n besluit moet van de top komen. De enige mensen die zoiets kunnen toezeggen, zitten in het bestuur. In dat opzicht vind ik echt dat NWO leiderschap heeft getoond.”
Koffiedikkijken
Wellicht zou de onderzoeksfinancier ook een deel van de andere fondsen kunnen inzetten om coronaknelpunten op te lossen, oppert Sluiter. “Het meest voor de hand liggende is het stukje geld waarmee de Nationale Wetenschapsagenda dit jaar zou groeien. Dat extra deel van het bedrag zou je dit jaar eenmalig kunnen inzetten. Maar NWO mag dit zelf niet zomaar doen, dus het zou mooi zijn als de minister daar een aanwijzing toe zou geven.”
Want de huidige middelen zijn vermoedelijk niet afdoende. “Het zal eerder niet zo zijn dan wel”, denkt Sluiter. “Al blijft het koffiedikkijken. Iedereen toont goede wil en ik denk dat het de goede kant op gaat. Maar met de crisis zijn we voorlopig nog niet klaar.”
Of de universiteiten het geld krijgen dat nodig is nu wetenschappers langer aan hun onderzoek moeten werken, is nog niet zeker. De minister is in overleg, maar heeft nog niets toegezegd. De Tweede Kamer wil dat ze in elk geval een oplossing zoekt voor postdocs die geen verlenging van hun contract kunnen krijgen.