Het college van bestuur heeft aangekondigd dat de Vrije Universiteit geen onderzoekssamenwerkingen meer aan zal gaan met fossiele bedrijven, tenzij ze zich inzetten voor de energietransitie. Het is daarmee de eerste universiteit in Nederland die deze stap zet, en wereldwijd misschien wel de tweede.
De VU wil op onderzoeksgebied alleen nog maar samenwerken met bedrijven in de fossiele-energiesector die – op korte termijn en aantoonbaar – zich houden aan de energietransitie in lijn met het klimaatakkoord van Parijs. Nog lopende onderzoeken mogen wel worden afgemaakt.
De aankondiging werd gedaan door voorzitter van het college van bestuur Mirjam van Praag, voor een publiek van betrokkenen die over het onderwerp al maandenlang hebben gedebatteerd.
Toonaangevend
Van Praag vertelt dat de VU al lang heel terughoudend is geweest omtrent nieuwe onderzoekssamenwerkingen met fossiele bedrijven. Maar dat bleek onvoldoende, waardoor de VU nu als eerste universiteit in Nederland stopt met nieuwe samenwerkingen. Wel had de UvA in februari al een moratorium aangekondigd.
Volgens Van Praag heeft de VU de toon gezet voor andere universiteiten die nog worstelen met dezelfde kwestie. Niels Debonne van Scientist Rebellion, die zich inzette voor het breken met de fossiele industrie, is lovend dat de Vrije Universiteit Amsterdam de tweede universiteit in de wereld is die dit besluit heeft genomen. Hij zegt dat Princeton de eerste was.
Uitwerkingsteam en dialoog
Er moeten nog veel stappen worden gezet, zegt chief impact officer Davide Ianuzzi. De officiële aankondiging wordt gebruikt als blauwdruk voor een uitwerkingsteam. Dit team gaat zich bezighouden met hoe de VU haar belofte precies kan waarmaken.
Tegelijk wordt aangekondigd dat de VU een landelijk platform gaat opzetten voor bestuurders, werknemers, aandeelhouders en toezichthouders om het thema te bespreken. Van Praag zegt dat onder andere pensioenfonds ABP en Shell interesse hebben getoond in dit ‘dialoogprogramma’. Ze voegt toe dat die tweede partij niet tevreden is met het besluit om nieuwe samenwerkingen te staken.
Gerichte aanpak
Na de aankondiging was er ruimte voor het publiek om vragen te stellen over wat het besluit precies inhoudt. Hoe zit het bijvoorbeeld met bedrijven die veel fossiele brandstoffen gebruiken zonder ze te produceren, zoals Tata Steel? Er wordt aangegeven dat de VU zich alleen gaat richten op fossiele bedrijven en de definitie daarvan niet gaat uitrekken. Maar het is aan het uitwerkingsteam om dat nauwkeurig vast te leggen.
En hoe het zit met de huidige onderzoekssamenwerkingen? Die mogen worden afgemaakt, want “dat onderbreken zou een ramp zijn voor de betrokkenen.” Ook wordt er gevraagd naar andere banden met de fossiele industrie naast onderzoek, bijvoorbeeld van docenten of op evenementen. “We hebben onze decanen gevraagd om heel kritisch te zijn, maar ik denk niet dat er veel, of überhaupt evenementen zijn die fossiele brandstoffen promoten”, aldus rector magnificus Jeroen Geurts.
Reactie activisten
Scientist Rebellion heeft positief gereageerd op het nieuws. “Ik ben ontzettend trots om voor een universiteit te werken die haar verantwoordelijkheid durft te nemen”, zegt Dr. Niels Debonne van Scientist Rebellion. Studentenbond SRVU is ook tevreden: ‘SRVU hoopt dat andere onderwijsinstellingen in Nederland het voorbeeld van VU zullen volgen, en ook geen nieuwe samenwerkingen meer zullen aangaan met de fossiele industrie.’