De kogel is door de kerk. De ledenraad van de VU-Vereniging heeft 18 juni definitief de veranderde grondslag in de statuten goedgekeurd.
De nieuwe doelstelling is nu ‘bij te dragen aan een betere wereld, waarin rechtvaardigheid, medemenselijkheid en verantwoordelijkheid voor elkaar en voor de wereld centraal staan.’ Hierbij staat nadrukkelijk vermeld dat er wordt voortgebouwd op de christelijke oorsprong van de VU-Vereniging.
Evangelie
In de oude grondslag stond nog de formulering dat de VU zich liet ‘leiden door het Evangelie van Jezus Christus waarin de mens wordt opgeroepen God en zijn wereld van harte te dienen’, maar die zin is geschrapt.
De voorzitter van het college van bestuur Jaap Winter benadrukt dat de Vereniging met deze aanpassing van de grondslag niet over één nacht ijs is gegaan. Er is inhoudelijk lang en uitgebreid over gesproken. De universiteit en het VU medisch centrum verwijzen in hun nieuwe statuten nadrukkelijk naar de nieuwe grondslag van de Vereniging. Zo blijft de VU als geheel een gemeenschappelijke identiteit houden.
Diversiteit
Winter wijst erop dat het debat eigenlijk al een paar decennia plaatsvindt. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is de samenstelling van de VU-gemeenschap langzaam maar zeker veranderd. Steeds meer studenten en medewerkers kwamen niet meer uit het traditioneel gereformeerde volksdeel.
“De VU heeft de afgelopen decennia de deuren opengezet voor iedereen. De universiteit is echt een doorsnee van de samenleving geworden. Die diversiteit heeft de universiteit zelf gewild”, zegt Winter. “Maar de situatie was eigenlijk dat mensen met een niet traditioneel protestantse afkomst een soort gast in andermans huis waren. We willen nadrukkelijk een huis zijn waar iedereen even welkom en gelijkwaardig is, ongeacht waar je vandaan komt. Dat is de reden voor aanpassing van het statuut.”
Zingeving
De collegevoorzitter stelt dat de VU wel degelijk een bijzondere universiteit blijft, waar levensbeschouwing ertoe doet. “De VU is jouw huis als je je aangesproken voelt door de doelstelling ‘bij te dragen aan een betere wereld’ en de ambitie hebt je daarvoor in te zetten. We zeggen ook niet voor niets dat levensbeschouwing en zingeving daarbij een rol spelen. We willen bewust omgaan met morele dilemma’s die we in het onderwijs en onderzoek tegenkomen en ons afvragen op welke achtergronden en bronnen we onze antwoorden baseren.”
Geen dode letter
De medezeggenschap van de VU kan van harte instemmen met de grondslagwijziging, maar wil wel dat het idealisme geen dode letter wordt. Daar is Winter het helemaal mee eens. “Onze doelstelling is een uitdaging en het zijn geen mooie woorden voor op het behang. We moeten het debat over wat ons drijft en bezielt levend houden.”
Een van de mogelijkheden daartoe vindt hij de academische kern die in elke bacheloropleiding is ingevoerd. Daarin moet plaats zijn voor levensbeschouwelijke en morele vraagstukken. Een werkgroep is momenteel bezig daar handen en voeten aan te geven.
Samen vormgeven
Vanuit de medezeggenschap kwam ook de opmerking dat begrippen als rechtvaardigheid nogal abstract zijn. Iedereen kan daar zijn of haar eigen invulling aan geven. Volgens Winter zijn de begrippen rechtvaardigheid, medemenselijkheid en verantwoordelijkheid bewust gekozen.
“Het idee daarachter is dat we deze wereld niet alleen voor onszelf hebben. We hebben de verantwoordelijkheid de wereld heel te houden en door te geven aan volgende generaties. Daarbij gaat het niet alleen om zaken als milieu en klimaat, maar ook om sociale rechtvaardigheid en mensenrechten. Dat zijn natuurlijk thema’s die passen bij onze christelijke traditie. Wat het concreet betekent voor de alledaagse praktijk van onderwijs en onderzoek is inzet van debat. We moeten die begrippen samen betekenis geven.”
Debat
Hoe dat min of meer permanente debat vorm moet krijgen, staat nog niet vast. Hij voelt er in ieder niet veel voor weer een soort bezinningscentrum op te richten, zoals dat vroeger bestond. “De kunst is vormen voor het debat te vinden die mensen echt aanspreekt. Je moet het niet wegstoppen in een institutioneel centrum. Ik vind het erg belangrijk dat vooral studenten bij het debat zijn betrokken. Het gaat tenslotte om hun toekomst. We moeten studenten en hun organisaties stimuleren zelf dit soort discussies te organiseren.’’
Trots
Winter begrijpt dat sommige mensen teleurgesteld zijn dat het expliciete christelijke karakter van de VU verdwijnt. Maar hij benadrukt dat voor hen wel degelijk plek blijft binnen de universiteit. “We moeten als VU trots zijn op onze christelijke traditie. Die heeft ons gebracht waar we nu zijn, een open en verantwoordelijke universiteit. Die geschiedenis heeft veel inspirerende verhalen voortgebracht. Lees bijvoorbeeld de biografieën maar in ons lustrumboek Verder kijken met 26 portretten van VU mensen die ook in de maatschappij verantwoordelijke rollen hebben vertolkt. Mensen moeten vooral hun eigen inspiratie laten horen. Dat maakt de VU levendig en boeiend.”
Votum
Het votum ‘Onze hulp is in de naam des Heren, die hemel en aarde gemaakt heeft’ bij promoties en andere plechtigheden, blijft in ieder geval bestaan. Winter: “Het votum hoort bij onze tradities en die eren we. Iedereen mag daaraan een eigen uitleg geven.”