Universiteiten moeten stelling nemen tegen de ‘vernietigende oorlog’ die Israël voert tegen Gaza, schreef een twintigtal Joodse academici en studenten deze week in een open brief in NRC. Twee van hen zijn verbonden aan de VU: Patricia Schor, die zich als postdoc bezighoudt met de Nederlandse koloniale erfenis en hoogleraar Global History Pepijn Brandon.
Waarom spreken ze zich zo specifiek uit als Joodse academici? “Omdat Israël het idee verspreidt dat het uit naam van alle Joden handelt”, antwoordt Schor, “terwijl Joden een zeer diverse groep vormen. Er zijn bijvoorbeeld ook Joodse Arabieren, en politiek gezien neemt ook niet iedereen dezelfde positie in.”
“De Israëlische regering rechtvaardigt haar daden met de bewering dat het de veiligheid van alle Joden ter wereld dient”, aldus Brandon. Bovendien wordt er een etnisch conflict van gemaakt, tussen Joden en Arabieren. Ik vind het belangrijk dat te doorbreken. Veel Joden vinden het misdadig wat Israël nu doet.”
Gelinkt aan de Holocaust
“De Joodse identiteit wordt in Nederland erg gelinkt aan de Holocaust”, zegt Schor. “Daarmee hebben we een heel gevoelige, kwetsbare positie die ook misbruikt kan worden voor politieke doeleinden, bijvoorbeeld het legitimeren van geweld tegen de Palestijnen.”
Meestal is Brandon terughoudend om zich bij discussies te beroepen op zijn Joodse afkomst. “De dynamiek in het Nederlandse Israël-debat is zo dat er meer geloofswaarde wordt gehecht aan wat Joden zeggen dan aan wat Arabieren of Palestijnen zeggen. Die worden al snel beschuldigd van steun aan terroristische organisaties en van antisemitisme.”
“Je moet ook oppassen dat je, pratend als Joodse academicus, niet de indruk wekt dat je daarom meer recht van spreken hebt”, aldus Brandon. “Maar in Amerika zie je dat het uitmaakt dat een organisatie als Jewish Voices for Peace bestaat. Daardoor zien mensen ook dat de oppositie tegen Israël ook uit Joden bestaat, dat het geen etnische kwestie is.”
Tot Israël-aanhangers gereduceerd
Op de open brief hebben Schor en Brandon vooral positieve reacties gehad. Brandon had één negatieve reactie. “Ook veel Joodse collega’s reageerden positief. Sommigen zeiden dat ze de brief graag medeondertekend hadden.” Er waren er ook die achter de brief stonden maar die niet ondertekenden, omdat dat gevolgen zou kunnen hebben voor de mogelijkheid familie in Israël te bezoeken, of er onderzoek te doen.
Iets minder dan de helft van de ondertekenaars is student. “Die voelen groot ongemak bij het feit dat de universiteiten geen ruimte geven voor discussie over Israël en Palestina, met het argument dat de veiligheid van Joodse studenten niet kan worden gegarandeerd”, aldus Brandon. “Daarmee worden alle Joodse studenten wel tot aanhangers van Israël gereduceerd.”
Maar het is toch ook zo dat antisemitisme steeds weer opleeft als het conflict in Israël weer oplaait? “Dat is zo, en daarom moeten we voorzichtig blijven”, antwoordt Schor. “Maar we moeten ook oppassen voor verwarring over wat antisemitisme precies is. Als het al antisemitisme wordt genoemd als je voor de rechten van de Palestijnen opkomt, of als je een pro-Palestijnse manifestatie organiseert, of kritiek hebt op Israël, stel je het begrip bloot aan een enorme betekenisinflatie.”
Neem de omstreden slogan ‘From the river to the sea, Palestine will be free’. “Als mensen daarmee bedoelen dat alle Joden uit Israël wegmoeten, is dat duidelijk antisemitisch”, zegt Brandon. “Maar die slogan wordt al decennialang gebruikt door mensen die een seculiere staat propageren met gelijke rechten voor alle inwoners, Joods en niet-Joods. Ja, Hamas heeft die zin ook een keer gebruikt in zijn handvest in 2017 maar er is nog een organisatie die hem heeft gebruikt, in haar eerste partijprogramma, en die organisatie is Netanyahu’s partij Likoed.”
Nare antisemitische dingen
Je hoeft hem en Schor niet te vertellen over de veiligheid van Joden in relatie met de “lange, lange geschiedenis” van antisemitisme in Europa. “Daar zijn we allebei mee groot geworden”, aldus Brandon. “Je kunt niet opgroeien met een Joodse achtergrond zonder daar diep van doordrongen te raken.” Maar Schor en hij hebben al veel Israël-debatten bijgewoond, ze hebben ook weleens wat “nare antisemitische dingen” gehoord, zeggen daar dan altijd wat van, maar volgens hen speelt dat zich af in de verre marge van de pro-Palestinabeweging. “De mainstream is absoluut niet zo.”
Het roepen van ‘From the river to the sea’ wordt nu volgens Brandon door universiteiten gebruikt om studenten uit te sluiten. “Er spreekt ook een onvoorstelbaar wantrouwen uit jegens de eigen studenten en medewerkers. Blijkbaar denken de universiteiten dat ze vol zitten met Hamas-aanhangers, en al die tijd hebben ze daar niks van gemerkt?”
Academische plicht
Is het niet een beetje te veel gevraagd van universiteiten om stelling te nemen in een kwestie die zo explosief is? “Je kunt niet doen alsof je niet ziet wat er gebeurt als je getuige bent van een massaslachting”, zegt Schor. “Dat is ook een les die de Holocaust ons heeft geleerd. Geen stelling nemen is ook een stellingname. In de brief formuleren we geen oplossing voor alle problemen, we vinden dat een universiteit moet staan voor een aantal basisprincipes als mensenrechten en sociale rechtvaardigheid. Als universiteit heb je wat dat betreft een maatschappelijke rol en een voorbeeldfunctie.”
Brandon knikt hevig. “De universiteiten hebben meteen stelling genomen toen Rusland Oekraïne binnenviel, de VU verklaarde zich solidair met Black Lives Matter, ze sprak zich uit tegen Apartheid. Bij elke academische ceremonie spreken we nota bene een votum uit waarin staat dat het onze plicht als wetenschapper is om bij te dragen aan een betere wereld”, zegt hij.
Het minste dat universiteiten volgens hem kunnen doen is het creëren van ruimte voor discussie, voor het stellen van vragen. “Ze zouden zich diep moeten schamen dat zich een wereldgebeurtenis voor onze ogen voltrekt, dat we staan te kijken terwijl Israël de watertoevoer naar Gaza afsluit en militaire aanvallen van een onvoorstelbare grofheid uitvoert, dat de hele samenleving het daarover kan hebben, behalve aan de universiteit. Daarmee verzaken de universiteiten hun academische plicht.”
Dag,
Hoe kijkt u aan tegen de onmenselijke gruwelijkheden en geweld van 7 oktober?
Op welke wijze zou Israel zich moeten verdedigen en een eind moeten maken aan het geweld dat nu al zolang Israel treft?
U roept terecht op tot een einde aan het geweld.
Maar als Israel morgen zijn troepen terugtrekt zal het geweld helaas niet stoppen.
Niet voor niets is er dienstplicht voor iedere Israelische jongen en meisje.
Maar als organisaties als Hamas in Gaza blijven bestaan zal ook het geweld blijven voortduren.