Het evenwicht in de wetenschapsfinanciering is zoek, stellen ruim driehonderd wetenschappers. Net als de commissie-Weckhuysen vinden zij dat er nu te weinig geld gaat naar vrij onderzoek.
Wetenschapsfinancier NWO moet de budgetten gelijk verdelen tussen strategisch-thematisch onderzoek en vrij onderzoek dat voorkomt uit nieuwsgierigheid. Dit schrijven de wetenschappers in een brief aan het kabinet en aan de Tweede Kamer. Binnen het budget van NWO, dat 1,2 miljard euro per jaar bedraagt, krijgt strategisch onderzoek nu twee keer zoveel geld.
Pacman
Ze onderschrijven het advies dat een commissie van wetenschapsgenootschap KNAW onder leiding van de Utrechtse universiteitshoogleraar Bert Weckhuysen eind januari uitbracht aan de regering. In een interview met het HOP betreurde hij dat het strategische, niet-vrije onderzoek het budget als een soort pacman heeft opgegeten. Onderzoekers zijn te afhankelijk geworden van de competitie bij NWO, stelde hij.
Dat moet anders, vinden 307 professoren, universitair docenten en onderzoekers uit alle domeinen van de Nederlandse wetenschap. Onder hen Nobelprijswinnaar Ben Feringa, 22 Spinozaprijswinnaars en alle zes de voormalige KNAW-presidenten van deze eeuw. In hun brief noemen ze drie voordelen.
Economie
Zo draagt vrij onderzoek volgens de briefschrijvers meer bij aan de economie dan strategisch onderzoek. Europese subsidies voor onderzoek waarvan wetenschappers zelf het onderwerp mogen bepalen, leveren per uitgegeven euro zelfs twee keer zoveel patenten op, stellen ze.
Een evenwichtige budgettering zou daarnaast voorkomen dat talentvolle onderzoekers eieren voor hun geld kiezen en naar het buitenland vertrekken. Uit onderzoek van de KNAW blijkt dat sommige topwetenschappers Nederland verlaten als ze hier geen ongebonden onderzoek kunnen doen.
Medailles
Tot slot benoemen de briefschrijvers het belang van het binnenslepen van prestigieuze prijzen. “Nobelprijzen zijn voor de wetenschap als medailles op de Olympische Spelen, maar dan ieder jaar uitgereikt en minder in aantal”, schrijven ze. En Nobelprijzen in de wetenschap worden vrijwel altijd toegekend aan bevindingen op basis van vrij onderzoek. Dit geldt bijvoorbeeld voor alle Nederlandse Nobelprijswinnaars van de laatste halve eeuw.
De briefschrijvers hopen dat de regering de aanbeveling van de commissie-Weckhuysen “snel en volledig” implementeert. De Tweede Kamer en de minister overleggen op 21 april over het rapport.