Historicus Susan Legêne maakt zich sterk voor de geesteswetenschappen, internationalisering en diversiteit. Dat gaat haar faculteit merken wanneer zij daar 1 januari de baas wordt.
“Ik heb nooit decaan willen worden”, zegt historicus Susan Legêne. Maar ze ging erover nadenken toen collega’s erop aandrongen om te solliciteren, en toen werd het een reële optie. “Een van de dingen die me over de streep trokken, was de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen, de overwinningsspeech van Baudet, die zei dat universiteiten de samenleving ondermijnen en de Nederlandse taal afschaffen. Toen dacht ik: Kom op, aan de bak.
Legêne is bepaald geen groentje op bestuurlijk gebied. Ze was vijf jaar lang afdelingshoofd binnen de faculteit Geesteswetenschappen en is nu lid van het managementteam van het interfacultaire onderzoeksinstituut Clue+ en actief in het Migration and Diversity Centre. Van 2012 tot juni van dit jaar was ze voorzitter van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde en vanaf 2012 tot november van dit jaar is ze ook voorzitter van het Koninklijk Nederlands Historisch Genootschap. Van 1997 tot 2008 was ze hoofd Museale Zaken van het Tropenmuseum. Sinds 2008 is ze hoogleraar politieke geschiedenis aan de VU, daarvoor was ze vanuit het Tropenmuseum vier jaar lang verbonden aan de UvA, als bijzonder hoogleraar Nederlandse cultuurgeschiedenis.
Deze tijd heeft volgens Legêne een decaan nodig die zich publiekelijk uitspreekt en uitdraagt wat het belang is van geesteswetenschappen, ook “als de geesteswetenschappen weer eens op een bepaalde manier worden weggezet.”
Niet dat ze vindt dat de strijd om de geesteswetenschappen zich vooral afspeelt buiten de universiteiten, dat is maar voor een deel zo. “Het gaat er vooral om binnen de universiteiten sterkere coalities te smeden, niet uit solidariteit met de alfa’s, maar vanuit het besef dat we inhoudelijk elkaar nodig hebben.”
Bureaucratische spagaat
Een van haar opdrachten is het versterken van de interfacultaire samenwerking. “Dat is voor mij een vanzelfsprekendheid, maar ik heb de afgelopen elf jaar ook gezien hoe ongelooflijk sterk de bureaucratische scheidslijnen daarbij zijn, als je bijvoorbeeld ziet in welke spagaat een hoogleraar zit die verbonden is aan twee faculteiten, of hoe een formatieplaats – en daarmee een programma – onder druk komt te staan als een wetenschapper die in deeltijd was uitgeleend aan een andere faculteit, met pensioen gaat. Alsof het niet telt wat er door die samenwerking inhoudelijk tot stand wordt gebracht.”
De geesteswetenschappen als zodanig staan binnen de universiteit niet ter discussie, stelt Legêne. Toch werd begin dit jaar de bachelor Literatuur en samenleving, Nederlands opgeheven, die vroeger gewoon ‘Nederlands’ heette. “De managementoverwegingen daarvan zijn duidelijk, maar de culturele impact is totaal onderschat”, zegt Legêne, die het een “onverstandig besluit” noemt. “Het heeft niet alleen de VU, maar de universiteit in brede zin schade berokkend.”
Verengelsing van wetenschap
Dat betreft onder meer het maatschappelijk debat over de verengelsing van de wetenschap, vervolgt Legêne. “Het Engels is dominant als wetenschapstaal, ook als het, om een voorbeeld te noemen, om de Duitse filosofen gaat. Taal en taalgevoel zijn zo belangrijk in de geesteswetenschappen. Een van de manieren om dat uit te dragen is de track binnen de opleiding geschiedenis, history and international studies, waar de studenten in het tweede jaar een andere taal dan Engels moeten kiezen.” Het doel daarvan, legt Legêne uit, is dat studenten gestimuleerd worden niet uitsluitend in het Engels te denken. “Je moet in staat zijn je te verhouden tot andere denkwijzen, zoals die zijn ingebed in andere taalsystemen. En internationalisering of niet: ook het Nederlands moet zich als wetenschapstaal bij de opleiding van Nederlandse academici blijven ontwikkelen.”
Dat werkt door in de internationalisering van de faculteit Geesteswetenschappen, vindt Legêne. “Niet domweg zoveel mogelijk internationale studenten werven, maar de internationale samenstelling van je studentengroep laten doorwerken in het onderwijs. Thorbecke moet je in een gemengde collegezaal geschiedenis anders inleiden dan als de groep homogeen Nederlands is. Het feit dat er buitenlanders in de zaal zitten, werkt diep door in de inhoud en didactiek van ons onderwijs. Dat is spannend, het vergroot binnen de geesteswetenschappen het kennisrepertoire van de docenten. Internationalisering is zo bezien meer dan een kwestie van alles wat we al deden in het Engels vertalen.”
Rampzalige relatie
”Vanaf dag één zal ik werk maken van de diversiteit op de faculteit”, zegt Legêne. Waar denkt ze dan aan? “De beloning, de loopbaanmogelijkheden en of dat allemaal evenwichtig naar gender is verdeeld en hoe internationaal en etnisch divers de staf is.” Legêne wil dat doen door harde voorwaarden te stellen, bijvoorbeeld bij het aannemen van promovendi en het regelen van reisbeurzen. En door een kweekvijver te vormen van divers wetenschappelijk talent. “Er moet een ruimere sfeer ontstaan van mensen die hier in- en uitlopen, die zich welkom voelen en uitzicht hebben op een baan in de geesteswetenschappen.”
Inhoudelijk gezien is geesteswetenschappen aan de VU heel sterk, vindt Legêne. “De kleinschaligheid is daarbij geen nadeel.” Maar de relatie met de UvA vindt ze bij tijden rampzalig. “Ik was best gechoqueerd door de veranderde houding van mijn vroegere UvA-collega’s toen ik naar de VU ging en ik wil graag zien of ik die ingebakken competitiedrang niet kan veranderen. Ik weet dat ik wat dat betreft niet naïef moet zijn, omdat het om belangen gaat. Maar daardoor gaat er heel veel verloren. Dat vind ik moeilijk te verteren en ik kan me niet voorstellen dat ik daarin niet iets kan betekenen.”