“Adolf Hitler annexeerde in 1938 Sudetenland.” Onze tourgids Rianne (komt uit Nederland, woont in Praag) weet de toeristische kakafonie van de Tsjechische hoofdstad nog maar net te overstemmen. Dagjesmensen. Jengelende kinderen. Een straatmuzikant wiens artistieke carrière net zo geslaagd is als die van de Führer.
“Sudetenland was gewoon onderdeel van Tsjechoslowakije, gaat Rianne onverstoorbaar verder, “maar Hitler dacht daar anders over, omdat de bevolking Duitstalig was.”
We staan met twintig Nederlanders in een halve cirkel om Rianne heen en daarmee hebben we de helft van de straat geannexeerd. Als zand in het smalste deel van een zandloper druppelen massa’s eeltig vlees op praktische schoenen ons voorbij.
Rianne vertelt dat de leiders van Frankrijk en Groot-Brittannië Hitler op de Conferentie van München tot de orde riepen. Hij beloofde geen andere landen meer binnen te vallen, ook niet de rest van Tsjechoslowakije. Op die voorwaarde gingen zijn mede-onderhandelaars akkoord met Hitlers overname van Sudetenland. “En de leider van Tsjechoslowakije?” vraagt Rianne retorisch. “Die zat niet aan tafel.”
De afloop is bekend. We krijgen een zwart-witfoto te zien met daarop Duitse tanks die nog geen jaar na de conferentie Praag binnenrijden. Lachend kijk ik rond. Eigenlijk is er helemaal geen beeldmateriaal nodig om een buitenlandse mogendheid op wieltjes deze stad te zien overnemen. Om ons heen wemelt het van de rolkoffers met een Amerikaanse, Chinese of Japanse toerist daaraan vast.
Tijdens mijn bezoek aan Praag heb ik regelmatig gedacht aan Mario Draghi, oud-president van de Europese Centrale Bank. Eind vorig jaar luidde hij de noodklok: het concurrentievermogen van ons continent verkeert in zwaar weer. Opkomende economieën halen ons links en rechts in. “Als we niets doen”, waarschuwde Draghi, “is Europa over vijftig jaar alleen nog maar een openluchtmuseum voor toeristen.”
Die meedogenloze voorspelling lijkt in tot pretpark verworden steden als Parijs, Amsterdam en Praag nu al uit te komen. En wie denkt dat het vertrek van belangrijke industrieën uit Europa wordt gecompenseerd door al die internationale belangstelling voor onze cultuur, moet voor de lol zélf eens een biertje bestellen op een terras in de hoofdstad.
Maar geld is volgens mij niet het grootste probleem. Dat is onze plek aan tafel. Want als we eenmaal poppetjes in ’s werelds openluchtmuseum zijn, mogen we dan nog wel meepraten?
Trump en Poetin vertoonden deze zomer een verontrustend voorproefje in Alaska. Een externe grootmacht bepaalt in onderhandelingen met de agressor (ook een grootmacht) over het lot van een onbetekenend land, waarvan gebieden zijn geannexeerd omdat daar een andere taal wordt gesproken. Klinkt bekend.
Het is te hopen dat we over een paar decennia meer zijn dan een antiek schaakspel van de grote jongens. Anders bevindt alle wereldmacht van Europa zich straks op zwart-witfoto’s en in musea.