Op een ochtend racet mijn student-assistent naar het hoofdgebouw en laadt vanuit de kelder de VU-vlaggen in. De griffioen, door onze secretaresse haatkozend “de soepkip” genoemd, wappert even later trots langs de weg naar de Edenhal. Daar zal over een uur het congres losbarsten dat mijn assistente, de onmisbare secretaresse, de VU Law Academy en ik in enkele weken uit de grond stampten. Het is 2009. De assistente haalt een spreker van de Sorbonne Parijs met mijn auto van Schiphol. Hanke Bruins Slot, toen nog Kamerlid, deelt haar visie op kansspelen. Het congres ‘Kansspelen: feiten en fabels’ is een feit en de media pakken het gretig op.
Terugkijkend lijkt alles toen overzichtelijker en blijer dan nu.
In deze roerige tijden is valorisatie van kennis misschien wel harder nodig dan ooit. Kennis genoeg, maar vaak weten we niet waar die verborgen zit, laat staan hoe we deze gerichter kunnen inzetten voor de VU en de samenleving.
Ondertussen dreigen onze kernwaarden – verantwoordelijkheid, openheid en persoonlijkheid – onder te gaan in de modder van bureaucratie en risicomijdend gedrag. De blik verschuift van kansen naar obstakels, van wat wél kan naar waarom iets vooral niet zou moeten. En alsof dat niet genoeg is, hebben de spreadsheet-fetisjisten binnen de VU hun zinnen gezet op euro’s. Bezuinigingen? De ‘manager’ duikt in zijn spreadsheet en haalt de kaasschaaf tevoorschijn. Schaven aan kosten als doel op zichzelf, in plaats van op zoek te gaan naar maatschappelijke winst, wat in ons DNA zit. Cijfers vliegen om ons heen – euro’s in de gloria – maar de VU is geen bedrijf met fee earners of fee burners. De VU is geen urenmachine en werknemers zijn geen robots. Geld is voor de meesten geen drijfveer om snoeihard te werken. Gebrek aan vertrouwen voedt sociale onveiligheid, dat smoorpunt waarin creativiteit en innovatie verstikken en mensen ziek worden. Risicomijdend gedrag remt de academische vrijheid, vernauwt het onderzoeksveld en verkruimelt het langetermijndenken.
Als we valorisatie echt belangrijk vinden, moeten we het waarderen. Nieuwsgierigheid voeden, vertrouwen geven, fouten mogen maken; dat is leiderschap, dat is een lerende organisatie. Laten we de scherpzinnige, krachtige griffioen levend houden, voordat deze wegzinkt in een zouteloze soep van regels en spreadsheets.
De manager zal zich straks wellicht wat lullig voelen – dure kaasschaaf gedeclareerd, blijken er alleen nog stukken afbrokkelkaas over.
Ik vermoed dat valorisatie alleen van belang is voor de universiteit op de momenten waarop ze haar mensen geld laat bínnenhalen – maakt zo’n mooie indruk bij de aanvragen – maar dat straks zal blijken dat de daadwerkelijke valorisatoren voornamelijk wegbeknibbeld zijn.
Nu de kaasschaaf afgedaan heeft en de botte bijl klaar staat om de uitgaven terug te dringen wordt het tijd om de bekostiging door de mangel te halen. Zoals gezegd: ‘als we valorisatie echt belangrijk vinden, moeten we het waarderen’. Zonder dat we een ‘koekjesfabriek’ worden, om die term nog maar weer eens van stal te halen, zal de universiteit een eerlijker prijs moeten vragen aan hen die gebruik maken van deze kennis-industrie. En de gebruikers van die kennis zijn wij allemaal. Het kabinet en aanhangende partijen schieten met voorgestelde bezuiniging niet alleen in hun eigen voet, maar in die van alle Nederlanders en vele anderen van buiten Nederland die aan onze universiteit studeren en werken.