Socrates en twee van zijn vrienden doen mee aan een pubquiz. “Ik weet zeker dat het A is!” zegt de ene vriend. “Waarom?” bevraagt Socrates hem, net zolang totdat de vriend niet meer zeker van zijn antwoord is.
“Dan weet ik zeker dat het B is!” zegt de andere vriend. ”Waarom?” vraagt Socrates weer, tot ook deze vriend niet zeker meer is van zijn antwoord.
Alleen C blijft over. “Ik weet het zeker”, beweert Socrates en dus vullen de vrienden antwoord C in.
Fout.
“Maar je zei toch dat je het zeker wist?” vragen de vrienden verontwaardigd. “Het enige wat ik zeker weet, is dat ik niets weet”, antwoordt Socrates, kauwend op een gloeiendhete kaasstengel.
Met een vast team doe ik maandelijks mee aan de pubquiz van het pannenkoekenrestaurant in m’n geboorteplaats. En niet zonder succes.
Het gaat ons niet eens meer om de wisseltrofee – een gietijzeren koe – alleen. Elke vraag goed, elk puntje, elk juiste antwoord uit onze koker geeft voldoening. Verslavend is het bijna.
Wanneer de scoreblaadjes zijn ingenomen voor een eindeloos durende puntentelling, moeten we eerst genoegen nemen met die andere koetjes en kalfjes. Onze studies, relaties, baantjes en andere perikelen komen aan bod.
Sommige mensen lijken dan (en heus niet alleen dan) vergeten dat het leven geen pubquiz is. Een opmerking is geen vraag. Andermans vraagstukken zijn geen uitnodiging om iemand ongevraagd te bestoken met jouw geniale antwoorden.
Een gesprek is geen ronde van De Slimste Mens waarin je zoveel mogelijk van je eigen associaties met andermans verhaal moet opnoemen. (“Jij bent op campervakantie geweest? Dat heb ik ook gedaan, in Scandinavië, wildkamperen, thermokleding, milieustickers, pas!”)
Andermans leed is geen muziekronde, waarbij jij, voor de ander goed en wel is uitgesproken, titel en artiest oplepelt van het nummer dat jou door een soortgelijke periode heeft getrokken.
Juist nu de helft van mijn generatie ontevreden is met haar eigen mentale gezondheid (https://nos.nl/artikel/2552640-helft-van-jongvolwassenen-noemt-mentale-gezondheid-niet-goed), is de nood voor goede, diepzinnige gesprekken hoog. In Socrates op Sneakers beschrijft filosoof Elke Wiss dat oprechte interesse de sleutel is. In navolging van de Griekse wijsgeer zouden we aandachtig moeten luisteren zonder meteen over onszelf te beginnen.
Dat is soms knap lastig, want wij zijn ons eigen lievelingsgespreksonderwerp. Wanneer we over onszelf praten, wat 60 procent van de tijd het geval is, komt het drugsstofje dopamine vrij. Tegen zulke aandachtsheroïne valt nauwelijks op te boksen. Zo bezien moeten we voor oprechte interesse langs de afkickkliniek.
En toch moet die gifbeker leeg. Zo komen we, als we Socrates moeten geloven, niet alleen tot betekenisvollere gesprekken, maar ook dichter bij de waarheid. En dat komt dan weer van pas tijdens een pubquiz.