Er waait een democratisch briesje door onze bestuurlijke organisatie. Voor in te vullen bestuurlijke functies bij afdelingen en faculteiten worden steeds vaker open interne advertenties gezet, zodat mensen zich kunnen aanmelden, mits zij de juiste kwalificaties hebben. Dit is een breuk met de bestaande praktijk, waarbij bestuurders zelf hun opvolgers aanwezen en benoemden. Een kleine, maar wel belangrijke vorm van glasnost (openheid) in een nog steeds sterk gesloten en weinig transparante organisatie. Nu kunnen ook mensen die niet behoren tot het netwerk van de zittende bestuurders zich aanmelden.
Michail Gorbatsjov wist dat je naast glasnost ook perestrojka (staatkundige hervormingen) nodig had. Immers, als vervolgens de zittende bestuurders zelf een keuze uit die kandidaten maken, dan zijn zij geneigd om toch weer jongere kopieën van henzelf als de beste kandidaten te beschouwen.
Alle bestuurders aan de VU, van de rector en de leden van het college van bestuur tot de decanen en afdelingshoofden, zijn benoemd door andere bestuurders. Wij, als medewerkers, hebben geen van hen zelf kunnen kiezen. Bestuurders hebben als gevolg hiervan in feite ook geen draagvlak binnen de organisatie en ook geen democratische legitimiteit. Deze ondemocratische situatie creëert een niet te ontkennen gapend gat tussen de bestuurders en de medewerkers. Iets wat zich in tijden van bezuinigingen ongetwijfeld sterk zal laten voelen. Om hier verandering in te brengen, zouden als eerste stap van de perestrojka afdelingshoofden gekozen kunnen worden door de algehele afdelingsvergadering.
Op Amerikaanse universiteiten is dat de normaalste gang van zaken. Als ik dit voorbeeld geef aan onze bestuurders, wordt niet zelden gezegd dat wij “niet klaar zijn” voor dat soort verregaande vormen van democratie in de organisatie. Het klinkt als een argument uit lang vervlogen tijden, toen vrouwen hun stemrecht werd geweigerd. De mensen uit de afdeling zouden zomaar eens kunnen stemmen op iemand die hun belangen behartigt en, niet onbelangrijk, die ook teruggefloten kan worden.