Drie schools onder één faculteitsbestuur en met één bedrijfsvoering, dat is het plan van het college van bestuur voor de drie faculteiten Sociale Wetenschappen, Geesteswetenschappen en Religie & Theologie. “Zo maken we een toekomstbestendige faculteit met behoud van de eigen identiteit van die drie faculteiten”, zegt de voorzitter van het college van bestuur, Margrethe Jonkman.
Het college van bestuur volgt het advies van de twee verkenners, Aafke Hulk en Erna Klein Ikkink, die de afgelopen maanden hebben onderzocht in welke vorm de drie kleine faculteiten het beste doorkunnen. “Eén grote faculteit zal zowel binnen de VU als in het landelijke domein van de social sciences en de humanities een grotere impact hebben”, zegt Jonkman.
“De drie faculteiten zijn een belangrijk deel van het hart van de VU, namelijk waardengedreven wetenschap bedrijven, de wereld mooier maken vanuit een gevoel van maatschappelijke verantwoordelijkheid”, zegt rector magnificus Jeroen Geurts. Maar de huidige politieke ontwikkelingen baren ons zorgen. “Er wordt vooral geïnvesteerd in de technisch-medische bètakant van de wetenschappen om maatschappelijke problemen op te lossen.”
Menselijke veerkracht
Wat daarbij wordt vergeten, zegt de rector, is dat een “begeleidingsfilosofie” daarbij onmisbaar is. “Wat doet al die techniek met ons mensbeeld en met de maatschappij? Daarom willen wij een sterke faculteit op het gebied van de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen, om te kunnen blijven investeren in de ethische en normatieve, conceptuele verdieping van de wetenschappelijke voortgang.”
De nieuwe fusiefaculteit zou na de bètafaculteit de grootste van de VU worden. “Die kan zich dan nog beter dan nu toeleggen op grote kwesties als het klimaatbeleid, de vluchtelingenproblematiek, armoede en internationale conflicten en bijvoorbeeld de ethische aspecten van artificial intelligence, op menselijke veerkracht in tijden van polarisatie, op hoop en op mens-zijn. Ook onze theologische faculteit vormt op dat gebied zo’n mooi fundament, dat willen we graag op deze manier verstevigen.”
Daar kunnen de drie kleine faculteiten volgens de rector minder goed op inzetten dan als ze samen één grote faculteit vormen. “Die kan een goed tegenwicht bieden aan de eenzijdige vertechnologisering van de maatschappij.”
Miljoen besparen
“Uiteindelijk”, zegt Marcel Nollen, het CvB-lid dat financiën en de organisatie van de VU in zijn portefeuille heeft, gaat het om het onderwijs en het onderzoek. “Daar is de faculteit een vehikel voor.” Door allerlei ontwikkelingen, Nollen wijst ook weer naar Den Haag, komt dat systeem onder druk te staan en kleine faculteiten lijden daar het meeste onder.
‘Één grote faculteit kan een goed tegenwicht bieden aan de eenzijdige vertechnologisering van de maatschappij’
“Als je nu het besturen en ondersteunen van het onderwijs en het onderzoek kunt integreren, kun je met minder kosten hetzelfde blijven doen”, aldus Nollen. Met het samenvoegen van de besturen en de ondersteunende diensten van de drie afzonderlijke faculteiten zal volgens hem naar ruwe schatting structureel een miljoen euro kunnen worden bespaard. “Dat is niet bedoeld als bezuiniging, maar om financiële ruimte te creëren voor investeringen in innovatie.”
Zorgen over de rankings
Maar het draagvlak voor zo’n fusie, zo is de afgelopen tijd gebleken, is binnen de faculteiten niet groot. Ook de verkenners signaleren dat in hun rapportage. “Wij horen die signalen en die nemen we ook mee”, zegt Jonkman. “Er spreekt ook grote betrokkenheid van de medewerkers uit. Omdat ze hebben aangegeven dat ze bang zijn dat hun faculteiten hun identiteit zullen verliezen binnen één superfaculteit, hebben we gekozen voor drie afzonderlijke schools. In de uitwerking van dit plan zullen we ook weer de input van de medewerkers meenemen.”
De vrees bestaat bij de faculteit Religie & Theologie dat de studentenaantallen zullen afnemen en de positie op internationale rankings in gevaar komt zodra de faculteit geen faculteit meer is maar een school. Rector Geurts gelooft dat niet. “Er zijn internationale voorbeelden van gerenommeerde universiteiten die schools hebben in plaats van faculteiten, of waar juist faculteiten een subcategorie vormen binnen schools.”
Ook dat Religie & Theologie als school minder aantrekkelijk zal zijn voor de verschillende seminaries die hun opleiding er nu hebben ondergebracht, gelooft Geurts niet. “Wat dat betreft zal er niks veranderen. Ze kunnen op precies dezelfde manier blijven samenwerken als ze nu doen.”
Religiestress
Verder bestaat bij Religie & Theologie de vrees dat “religiestress” de integratie met de twee andere faculteiten in de weg zal staan. Er wordt door sommige mensen geringschattend gedaan over de academische waarde van theologie. “Dat komt vaak doordat mensen een verkeerd beeld hebben van theologie”, aldus Geurts. “Ze zien het dan als een beperkend kader, terwijl onze faculteit juist op een hele mooie en moderne wijze werkt aan het openen van perspectieven, via interreligieuze dialoog en het duiden van complexe maatschappelijke vraagstukken vanuit levensbeschouwing en het mens-zijn. De hele universiteit kan inspiratie halen uit dit typische ‘broader mind’ gedachtengoed.”
Ook bij de fusie van de verschillende bètafaculteiten tot één grote bètafaculteit was er onderlinge bevooroordeeldheid tussen de fusiepartners, legt de rector uit. “Net als bij de bèta’s zullen mensen ook hier beter in staat worden gesteld om de toegevoegde waarde van andere disciplines te zien.”
Geen gedwongen ontslagen
Zal de voorgenomen schaalvergroting geen risico vormen voor de kwaliteit van de opleidingen? Kleinschalige opleidingen scoren immers steevast het hoogst bij evaluaties als de Nationale studentenenquête. “Nee”, zegt Marcel Nollen. “Ik ben ooit bestuurder van een ROC geweest, een enorme moloch waarbinnen juist behoefte is aan kleinschaligheid. Maar de grootschaligheid van het instituut maakt door de efficiency en presence juist kleinschalig, persoonlijk onderwijs mogelijk dat dichtbij de studenten staat.
Het is logisch dat het stroomlijnen van de bedrijfsvoering ten koste gaat van banen, beaamt Nollen. Maar dat dit tot gedwongen ontslagen zal leiden, gelooft hij niet. “We denken dat we dit via natuurlijk verloop goed kunnen opvangen, ook omdat het niet morgen al gerealiseerd moet worden, we kunnen de tijd nemen. Wellicht komen er zelfs banen bij, omdat het bespaarde geld wordt geïnvesteerd in innovatie.”
Naar elkaar luisteren
De faculteit Religie & Theologie heeft pas recent een reorganisatie doorgemaakt die niet zonder slag of stoot ging. Is het CvB niet bang dat dit weer een onrustig proces gaat worden? “Een projectgroep onder leiding van de decanen gaat de komende tijd het advies van de verkenners uitwerken en de input van de werkvloer meenemen”, zegt Margrethe Jonkman. “Maar ik hoop ook dat ze naar ons luisteren, dan wordt het een dialoog. Wij nemen dit soort besluiten niet lichtvaardig. Wij hebben gewikt en gewogen. Het makkelijkste zou zijn om alles te laten zoals het is. Maar gezien alle recente ontwikkelingen is dat niet het beste voor de lange termijn.”
“We willen dat het hart van onze VU veilig is, en veel minder kwetsbaar voor bewegingen van buiten”, zegt de rector.