In haar gedichten reist Susu Amina, derdejaars student media, kunst, design & architectuur, vaak terug naar haar geboorteland Somalië, waaruit ze als kind met haar moeder, zus en broer is gevlucht.
Het zijn zinnelijke, nostalgische trips, zoals het gedicht ‘Maanta’, dat ze voordraagt op een video op haar Facebook-pagina. Het gedicht begint met een beschrijving van haar moeder, staand voor het raam van haar Nederlandse huis, spelend met de vitrage, terwijl buiten blonde kinderen op hun fiets rondrijden. Ze ziet die kinderen niet, maar denkt aan de rivier de Jubba, waar de vrouwen op zaterdag de was deden:
She is remembering how the night was for playing outside
Banaanka the moon beaming
See, Jamaame’s skyline made children know no darkness
As they’d get rid busy and would stare at her all night long
And they in turn would know of her hidden galaxies
Surrealistisch
Amina, Susu is haar artiestennaam, in het dagelijkse leven heet ze Suad, draagt zangerig voor, wat de gedichten een dromerige, lome sfeer geeft en ze hebben ook iets surrealistisch, zoals de romans van Gabriel García Márquez: ‘And they in turn would know of her hidden galaxies and afterwards markee soo hooyadaan.’
In het gedicht ‘Liefde’ schrijft ze: ‘I hate all the poems I wrote once before but you make me want to ink again, bleed blue stripes of pink again.’
Ze doorspekt haar regels ook met Arabisch, wat alles voor mensen die de taal niet spreken alleen maar surrealistischer maakt. Vaak ook beschrijft ze huiselijke taferelen, bijvoorbeeld haar moeder die meel en water tot een deeg kneedt om brood te bakken. “Ik probeer alles op zo’n manier te beschrijven dat het tastbaar wordt”, aldus Amina.
Apeldoorn
Ze is begonnen met dichten toen ze zestien was. “Het was een manier om me te uiten, mezelf te laten horen op het gymnasium in Apeldoorn waar ik zat, waar alle andere leerlingen wit waren en rijke ouders hadden. Zo kon ik ook de andere kant laten zien van de verhalen in de media over mensen als ik, en laten zien wie ik ben, als immigrant en als vrouw, als de Ander die in alles verschilt van de rest.”
Ze draagt haar werk voor op bijeenkomsten in Amsterdam in het kader van spoken word, een literaire kunstvorm die ergens tussen rap en poëzie zit. “It’s a popping thing in the urban community”, zegt ze. “Spoken word is de puurste vorm van literatuur”, zegt ze. “Het is ook de eerlijkste vorm, direct van binnen naar buiten. Ik durf er eerlijk in te zijn en de mensen naar binnen te laten kijken.”
Extra smaak
Tijdens het interview laveert ze tussen Nederlands en Engels. Haar gedichten zijn allemaal in het Engels, met wat Arabisch voor extra smaak. In het Engels drukt ze zich makkelijker uit, zegt ze.
In het gedicht dat ze zelf het meest geslaagd vindt, beschrijft ze het beeld van haar moeder als vluchteling. “Ze was zwanger van mijn zus en had mijn broertje aan de ene, en mij aan de andere hand. Ik herinner me het zelf niet, maar zo is het me verteld en het is een beeld dat onuitwisbare indruk op me heeft gemaakt.”
Het is een beeld dat veel mensen van vluchtelingen hebben, opper ik. “Misschien, ooit”, antwoordt ze. “Het beeld dat nu domineert, is wel wat minder menselijk.”
Plaag
Dat is zacht uitgedrukt. Vluchtelingen worden tegenwoordig verbeeld als een tsunami of een plaag. Op het nieuws zien we ze aanmeren op een strand, onder een bloedrode hemel, terwijl onder begeleiding van dreigende muziek een voice-over verklaart dat onze open grenzen de kans op een aanslag vergroten. “Als je ziet hoe wij bestempeld worden, elk stukje menselijkheid ontbreekt”, aldus Amina. “Het is belangrijk om mensen op een andere manier naar ons te laten kijken.”
Behalve over die slices of life uit het gevoelsleven van een vluchtelingengezin, dicht Amina ook over intiemere zaken. “Spirituele struggles”, verduidelijkt ze. “Hoe je eigenlijk op een bepaalde manier in de wereld staat, hoe je je verhoudt tot andere mensen. De liefde… hoe mensen daar vaak iets goedkoops van maken. Er zijn too many players.”
Nieuw leven
Hiphop-zangeres Lauryn Hill is haar grote voorbeeld. “Van jongs af aan heb ik haar optredens bekeken op YouTube. Hoe ze praat, haar politieke boodschappen… alles wat ze zegt, klopt. Door haar ben ik niet meer bang om me uit te spreken.”
Ze ziet zichzelf eerst en vooral als vluchteling. Dat vindt ze “iets moois”. Daarna is ze schrijver, zegt ze. “Of artiest.”
“Vluchteling zijn komt met een bepaalde trots. Het betekent dat je je leven een andere draai hebt gegeven, stappen hebt gezet. Dat het allemaal niet is komen aanwaaien.” Het compliment is vooral bedoeld voor haar moeder. “Die heeft hiervoor gewerkt, ervoor gezorgd dat we hier zijn gekomen, zodat we hier een nieuw leven hebben kunnen opbouwen.”